" Φάμανε το βόιδι και ποστάσαμαν στη νουρά. " "

Δευτέρα 23 Ιουνίου 2014

Κασνέτσι

Το Κασνέτσι (ή Καλιάς) είναι ένα αινιγματικό κάστρο
το οποίο στέκει αιώνες τώρα πάνω σ' ένα κωνικό λόφο
δίπλα στο δρόμο Φιλιάτων-Σαγιάδας (δεξιά).
Χτίστηκε εκεί για να ελέγχει το δρόμο που περνούσε
από τη διάβαση της Κώτσικας.
(Η θέα προς την κοιλάδα της Σκέφαρης)

Εφτά ορθογώνιοι πύργοι ενισχύουν την άμυνά του.
Η κύρια πύλη, βρισκόταν στα Βόρεια
κοίταγε δηλαδή προς το δρόμο που οδηγεί στην Κώτσικα.
(Ο Δάκαρης, ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ, Αρχαίες Ελληνικές πόλεις, Νο 15, 1972
γράφει για την ανατολική πλευρά
αλλά δεν νομίζω ότι ανέβηκε ποτέ ως εκεί...)

Οι Πλαίσιοι θεωρούν ότι εκεί ήταν το πρώτο χωριό τους,
αλλά στο κάστρο δεν σώζονται ίχνη κατοίκησης.
Πρέπει να ήταν καθαρά στρατιωτικό οχυρό.
Μόνο στην κορυφή υπάρχουν ίχνη από ένα κτήριο (διοικητήριο;) 
και μια καμαροσκέπαστη δεξαμενή
λίγα μέτρα μετά το κτίσμα προς την κύρια πύλη.
(Η καμάρα έχει πέσει).

Οι ακρογωνιαίοι λίθοι του Ν.Α. πύργου.

Από το κάστρο, μπορεί κανείς ν' αγναντέψει
προς όλα τα σημεία του ορίζοντα.
Εδώ, η θέα προς το Σμέρτο.
Το κάστρο και τα "Μπεραταίϊκα"
 (μικρός συνοικισμός μιας μεγάλης οικογένειας
κάτω από το δρόμο)

Κασνέτσι, το και Καλιά[1], η. Απότομος κωνικός λόφος με μεσαιωνικό φρούριο πάνω από το πέρασμα του Μπογαζιού (Κώτσικα) το οποίο έλεγχε τη σημαντική διάβαση από την κοιλάδα των εκβολών του Παύλα προς την κοιλάδα των εκβολών του Καλαμά[2].
Το κάστρο ενισχύεται από εφτά ορθογώνιους πύργους.
Σύμφωνα με την παράδοση (Πλαίσιο)[3] εκεί ήταν μεγάλη πόλη η οποία καταστράφηκε και ο πληθυσμός σκορπίστηκε στο Μπογάζι και δημιούργησε νέα χωριά (Κώτσικα, Πλεσίβιτσα κλπ.) Στο κάστρο όμως δεν σώζονται ίχνη κατοίκησης, παρά μόνο ένα κτήριο στο κέντρο και μια καμαροσκέπαστη δεξαμενή νερού, δείχνοντας ότι ήταν καθαρά στρατιωτικό οχυρό.  Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει ανασκαφές στο χώρο[4].
Το τοπωνύμιο μπορεί να προέρχεται λόγω του κωνικού σχήματος του λόφου όπου είναι χτισμένο το κάστρο από τη σλαβική λέξη konьcь το τέλος, το άκρο.[5]
Με τη  σλαβική κατάληξη ь υποκορίζονται ουσιαστικά και ουσιαστικοποιούνται επίθετα. Σε μερικές ωστόσο περιπτώσεις με την κατάληξη δηλώνονται και οι κάτοικοι ενός τόπου.[6]
Ο Π. Αραβαντινός[7] τοποθετεί εκεί την αρχαία πόλη Φυλάκη, ενώ ο Α. Πετρίδης υπέθεσε ότι: "...ως μαρτυρεί ο αξιόλογος ιστορικός Προκόπιος ο Καισαρεύς, εν τω περί κτισμάτων Ιουστινιανού...εν δε τη Παλαιά Ηπείρω νέα μεν φρούρια εγένοντο τα εξής...Ανανεώθησαν δε τάδε:...Κάστινα (ίσως το Κασνέτσι εν τη επαρχία Φιλιατών)..."[8]
Ο Χ. Συμεωνίδης θεωρεί ότι προέρχεται από το αλβανικό επώνυμο Kaznesi (ελληνικό επώνυμο Καζνέζης) < αλβανικά kasnéc-i τελάλης αγγελιαφόρος.[9] Θα μπορούσε να έχει λάβει το όνομα αυτό, αν λειτούργησε ως φρυκτωρία. Η θέση του μέσα στη διάβαση είναι πολύ καλή, αλλά η οχύρωση δείχνει τη χρήση του χώρου κυρίως για φύλαξη, χωρίς να αποκλείεται το κτήριο στο κέντρο να ήταν πύργος επικοινωνίας.

Για το Κασνέτσι, βλ. Σωτήριος Δάκαρης «ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ» Αρχαίες Ελληνικές πόλεις Νο 15, Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος  1972



[1] Μουσελίμης, Αρχαιότητες, σ. 153.
[2] Ο Δάκαρης αναφέρει "…ήλεγχε από βορρά την πεδιάδα της Γκούμανης και τη διάβαση προς Πλαίσιο-Βουθρωτό…" ενώ ο Μουσελίμης, Αρχαιότητες, σ. 15 θεωρεί ότι χτίστηκε για την "προστασία και τη φρούρηση της διάβας από Σαγιάδα προς Φιλιάτες και την ενδοχώρα". Με τον Μουσελίμη συμφωνεί και η 8η Εφορεία Αρχαιοτήτων: "…προστάτευε κατά την οθωμανική περίοδο το πέρασμα από Σαγιάδα-Βουθρωτό προς Φιλιάτες και την ενδοχώρα…" Κασνέτσι Σαγιάδας, στην ιστοσελίδα της Εφορείας.
[3] «…η πόλη Κασνετσίου κατά την παράδοση είχε 4.000 πληθυσμό, 40 ναούς και μια μονή…» Πέγκας, Πλεσίβιτσα, σ. 25.
[4] Στη γύρω περιοχή, έχουν βρεθεί στοιχεία κατοίκησης. (π.χ. θέση "Τσατσαίϊκα"). Ίσως η παράδοση διασώζει την ύπαρξη αυτών των οικισμών.
[5] Οικονόμου, Ζαγόρι, σ. 637-8.
[6] Οικονόμου, Οικωνύμια σ. 283.
[7] Αραβαντινός, Περιγραφή, τ. Α΄, σ. 60.
[8] Πετρίδης, Λάμποβον, αρ.47, 6-8-1893, σ. 4.
[9] Συμεωνίδης, Λεξικό, σ. 583.

Παράδοση:
Για το χαλασμό του κάστρου η παράδοση λέει:
"Οχτροί το κύκλωσαν για να το πάρουν. Τα τείχη άπαρτα κι οι κλεισμένοι βάσταγαν γερά.
Παρουσιάζεται τότες στους οχτρούς μιά γυναίκα, της οχιάς γέννα, και τσους λέει να ταΐσουν γερά μια φοράδα με κριθάρι και να τη φέρουν γύρα το κάστρο. Εκείνη διψασμένη θα οσμηθεί το νερό που ανηβαίνει στο κάστρο και θα σκάψει με τα πόδια. Με τον τρόπο αυτό βρήκαν οι οχτροί το νερό και τόκοψαν. Δε βάσταξε τη δίψα κι έπεσε." Σπύρος Μουσελίμης, Αρχαιότητες της Θεσπρωτίας, σσ. 153-154.

Δεν υπάρχουν σχόλια: