ΣΚΟΥΠΙΤΣΑ

Σκουπίτσα, η. Σήμερα Κεστρίνη, η1. Ονομασία οικισμού του δήμου Φιλιατών και β΄: Σκουπίτσα, η. Συνοικισμός του δήμου Σουλίου σήμερα Άγιος Γεώργιος. Αναγνωρίστηκαν: η Σκουπίτσα (Φιλιατών) με το Β.Δ. 7-8-1919, ΦΕΚ. Α 184)1919 ως Σκουπέτσα2 (sic) και μετονομά�στηκε σε Κεστρίνη με το Β.Δ. 7-6-1957, ΦΕΚ. Α 119)1957. Η Σκουπίτσα (Σουλίου) αναγνωρίστηκε με το Β.Δ. 7-8-1919, ΦΕΚ. Α 184)1919 ως Σκουπίτσα και μετονομάστηκε σε Άγιος Γεώργιος με το Β.Δ. 20-9-1955, ΦΕΚ. Α 287)1955.
Η ονομασία της Σκουπίτσας (Φιλιατών) αναφέρεται για πρώτη φορά σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Παλαιολόγου προς το κοινό των Ιωαννίνων το οποίο εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1319. Στο κείμενο αυτό αναφέρεται ότι ο Πιγκέρνης Συργιάννης Παλαιολόγος έδωσε στο κοινό εκτός από μερικά χωριά και το «…περί την Βαγενετίαν Λιβάδιον, την Σκουπίτζαν…»3
Ο Π. Αραβαντινός την ερμηνεύει ως Επισκοπίτζα στην προσπάθειά του να ελληνοποιήσει όλα τα τοπωνύμια.4
Ο Δ. Ευαγγελίδης έγραψε: «…δεν παρουσιάζει τόσο φανερά κι αδιαφιλονίκητα στοιχεία ξενικής καταγωγής. Κι αν η κατάληξή της φαίνεται σλαβική, μπορεί να εξηγηθή και ως υποκοριστικό της λέξεως σκούπα…»5
Ο Α. Κίτσος γράφει: «…Το χωρίον κείται στους πρόποδες βουνού στο οποίο αφθονεί ψηλό χόρτο με λεπτόν αλλά σκληρόν κορμόν, από τον οποίον οι κάτοικοι κατασκεύαζαν σκούπες, (σάρωθρα) που είχαν σχήμα διάφορο των τωρινών. Σκουπίτσα λοιπόν είναι ο τόπος που φύεται το άνω χόρτο, και εκείθεν η ονομασία του χωρίου. Τα περί Επισκοπίτσας κλπ. Είναι τελείως αδόκιμα…» 6 Ο Vasmer7 προσπαθεί να το ερμηνεύσει από την παλαιοσλαβική λέξη skọpъ, τσιγκούνης, βουλ�γαρικά skъp. Διατηρεί τις επιφυλάξεις του για την πρόταση του Αραβαντινού που την ονομάζει Επισκοπίτζα, ως προερχόμενη από το ελληνικό σκοπιά. Ο Χ. Συμεωνίδης, γράφει: «…Σκουπίτσα, η μεσαιωνικά *σκοπίτσα, η μικρό παρατηρητήριο < αρχαίο σκοπή, η σκοπιά, φύλαξη. Σκοπή,η και Σκόπη, η. Η αλλαγή ο>u με χειλωτική τροπή κοντά στο –π- (και κατά δεύτερο λόγο με παρετυμολογία προς το σκούπα). Μια άλλη δυνατότητα είναι το Σκο(υ)πίτσα να βασίζεται σε επίθετο *σκοπίσια (πλευρά, περιοχήν κλπ.) > *σκο(υ)πίτσια > σκο(υ)πίτσα…»8
Η ύπαρξη του ισχυρού πύργου πολύ κοντά στο χωριό (του λεγόμενου σήμερα πύργου Ραγίου) θα μπορούσε να δώσει το όνομα στο χωριό που αναφέρεται ως τσιφλίκι. Από τον πύργο επισκοπούσαν9 όλο τον πολύτιμο κάμπο.
Ή οι κάτοικοι της περιοχής ήταν τσιγκούνηδες, ή η περιοχή έβγαζε το φυτό σκούπα, από το οποίο κατασκευάζονταν οι παλιές σκούπες (που στην περιοχή μας τις λένε αρβανίτισσες) ή το τοπωνύμιο προέρχεται από την ελληνική λέξη σκοπιά με την προσθήκη της σλαβικής (δάνειο στην ελληνική) κατάληξης –ίτσα.
Σημαντική βοήθεια στη διερεύνηση του θέματος, προσφέρει η θέση της δεύτερης Σκουπίτσας που βρίσκεται κοντά στην Παραμυθιά. Το χωριό αυτό που κατοικούνταν από μουσουλμάνους Αλβανοτσάμηδες, φρουρούσε στην κυριολεξία το πολύτιμο πέρασμα από την Μενίνα προς την Παραμυθιά, άρα επισκοπούσε.
Στη θέση του πιθανού πύργου, βρίσκεται σήμερα το χωριό Νιαχώρι ή Νεοχώρι, το οποίο όπως δηλώνει το όνομά του, χτίστηκε πολύ αργότερα από τη Σκουπίτσα, η οποία έλεγχε τη σημαντική αυτή διάβαση.
Βουνό Σκουπίτσα, υπάρχει στην περιοχή των Α. Σαράντα της Αλβανίας10 και τοπωνύμιο Σκουπίτσα στον Πάρνωνα.
Η νεότερη ονομασία Κεστρίνη, (στη Σκουπίτσα των Φιλιατών) δεν έχει καμιά (ιδιαίτερη) σχέση με την περιοχή. (Για την Κεστρίνη βλ.: Κεστρίνος, μυθικός γυιός του Έλενου και της Ανδρομάχης από το όνομα του οποίου ονομάστηκε η περιοχή Κεστρίνη, ή Κεστρινία, Κεστρίνος, θαλάσσιος ιχθύς (εκ του σχήματος)11, Κέστρον δηλητηριώδες φυτό (Cestrum).12 Το τοπωνύμιο Κεστρία ο Georgiev σχετίζει με το ομηρικό κείω, κεάζω “σχίζω”.13) Η ονομασία Άγιος Γεώργιος, δόθηκε στη Σκουπίτσα της Παραμυθιάς από νεότερο ξωκκλήσι τ’ Άι Γιώργη που βρίσκεται πάνω στο λόφο.


1.«Νουνός» της υπήρξε ο βουλευτής Θεσπρωτίας Χρήστος Παπασταύρου, ο οποίος σε περιοδεία του τη…βάφτισε από Σκουπίτσα σε Κεστρίνη (βλ. Θεσπρωτικά Νέα, 1-12-1952 σ. 2.) Φυσικά οι αντιδράσεις του αρχαιολόγου Δημήτρη Ευαγγελίδη (βλ. Θεσπρωτικά Νέα, 1-2-1959 σ. 2.) δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν!
2. Στοιχεία συστάσεως και εξελίξεως των δήμων και κοινοτήτων, τ. 17: Νομός Θεσπρωτίας, Αθήναι 1962 (έκδ. Κεντρικής Ενώσεως Δήμων και Κοινοτήτων της Ελλάδος). σ. 172. Η αμάρτυρη αυτή ονομασία μπέρδεψε τον Συμεωνίδη, ο οποίος παραβάλει την Σκουπέτσα με την Σκοπέντζανα, κάστρο στη Σόφια.
3.ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ «Χρονογραφία» τ. 2 σ.305. Κακώς ο Συμεωνίδης (Λεξικό, σ. 1285) τοποθετεί την αναφορά στη Σκουπίτσα της Παραμυθιάς. Ο Λάσκαρις (Μ.LASCARIS, Vagenitia: Revue historique du Sud – est européen 19/2 (1942) σ.432) σχολιάζει ότι στο κείμενο, εάν επρόκειτο περί του θέματος, θα έπρεπε να αναφέρει: «το κατά την Βαγενετίαν». Αντίθετα η έκφραση «περί την Βαγενετίαν» μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για λιβάδι κοντά σε μια πόλη που ονομαζόταν Βαγενετία. Όντως η Σκουπίτζα (Σκουπίτσα και σήμερα Κεστρίνη) με τα μεγάλα λιβάδια της βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Παλαιά Βενετία (Βαγενετία) ή Γκούμανη.
4.ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ Χρονογραφία της Ηπείρου τ. 2 σ.355.
5.Εφημ. Θεσπρωτικά Νέα, 1-2-1959, σ. 2.
6.Αθανασίου Κίτσου ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΗ ΓΗ Αθήναι 1977, Βιβλιοθήκη Ηπειρωτικής Εταιρείας Αθηνών σ. 24.
7.Μ. Vasmer, Die Slaven in Griechenland, Nachdruck, Leipzig 1970, σ.51.
8.Χαράλαμπος Συμεωνίδης, Ετυμολογικό Λεξικό των Νεοελληνικών Οικωνυμίων, Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκου, Λευκωσία Θεσσαλονίκη 2010, τ. 1, σ. 1285.
9.Επίσκοπος, ο, (σκοπός) ο αγρύπνως επιτυρών και φυλάττων τι, φύλαξ, H.Liddel και R. Scott Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης Αθήναι 1921, τ. 2, σ. 278.
10.Ανδρέας Ζαρμπαλάς, Ο άλλος χάρτης, Πολύτυπο, Αθήνα 2004. σ. 132.
11.Liddel- Scott, Λεξικόν, τ. 2, σ. 708.
12.Π.Γ.Γενναδίου, Λεξικόν Φυτολογικόν, Εν Αθήναις 1914 (ανατύπωση, εκδ. τροχαλία, Αθήνα 1997), σ. 503. , σ. 503.
13.Vl. Georgiev, Introduction to the History of the Indo-European Languages, Sofia (BAN) 1981, σ. 156.