Εικόνες του Άλλου

Επειδή δεν θα ξεμπερδέψουμε εύκολα με τους Σκιάποδες τους Στερνοκέφαλους και τους Κυνοκέφαλους, ένα ευχάριστο ανάγνωσμα έφτασε στα χέρια μου. Το βιβλίο της Κατερίνας Στενου
ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ, Η ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ:ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΘΟ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ.
Ταυτόχρονα (ξανα) διαβάζω το βιβλίο του Χαράλαμπου Χοτζάκογλου, Σκιάποδες, Στερνόφθαλμοι, Κυνοκέφαλοι, Έκδοση της Μονής Κύκου

και τη διατριβή του Χρήστου Δ. Μεράντζα για την εικονογράφηση των Αίνων στη μνημειακή μεταβυζαντινή ζωγραφική του Ελλαδικού χώρου (Ιωάννινα 2001).
Ακόμα και μια μικρή αφήγηση, θέλει την...υποστήριξή της.

 Είπαμαν να μη μας φάει δάγκα η Μουργκάνα καλοκαιριάτικα!!~!

Θεατρική βραδιά

Θεατρική βραδιά στο Φιλιάτι!

Οι τα Χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες

Οι τα Χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες٭

Στο έρημο μοναστήρι του Μακραλέξη, απάνω στις πλαγιές της Μουργκάνας, τα βράδια του χειμώνα ακούγονται τραγούδια. Μπορεί να είναι η σάπια πόρτα που χτυπιέται μοναχή της σαν τη ζουρλή, μπορεί κι ο αγέρας που περνάει από τις στενές μασγκάλες.

Αλλά αυτοί που ξέρουν, οι φευγάτοι κι οι αλαφροΐσκιωτοι, λένε ότι στον τόπο της Μεγάλης Σφαγής, μαζεύτηκαν οι πεθαμένοι και γλεντάνε τα βράδυα.

Οι αντάρτες κι οι λοκατζήδες στην ίδια τάβλα!

Φιλιώσανε οι ψυχές τους με τα χρόνια. Σκοτώθηκαν μεταξύ τους, ναι, αλλά τώρα απόμειναν σε τούτο το παλιό μοναστήρι μέσα στο απέραντο δάσος.

Δεν περνάνε εύκολα οι νύχτες της αιωνιότητας!

Οι άγιοι, βλοσυροί, δεν τους κάνουνε παρέα. Μόνο ο Διονύσιος, ο κτήτορας, σήκωσε τη μεγάλη πλάκα που τον σκέπαζε, κι ένα βράδυ τους οδήγησε στο μυστικό κελάρι.

Παλιό κρασί και φρέσκο τσίπουρο!

Οι αντάρτες πεινασμένοι από χρόνια, χάλεψαν σταφίδα και σοκολάτες απ’ τους λοκατζήδες. Ο Διονύσιος έχωσε το σκελετωμένο του χέρι μέσα στα ράσα, κι έβγαλε έναν χιλιοχρονίτικο σουγιά. Έκοψε μια φτενή φέτα μανούρι για τον καθένα.

Με τo πρώτο ποτήρι, τα στόματα λύθηκαν (στην κυριολεξία, αφού ένας λοκατζής μάζεψε το τσιαγούλι του απ’ τις πλάκες).

Άρχισαν το τραγούδι!

«Τόμαθες μωρ’ δόλιο μάνα,

Μωρ’ τι γίνγκε στη Μουργκάνα

Μωρ’ γυαλένια κρουσταλένια!»

Στην αρχή το κίνησαν όλοι μαζί, αλλά κατόπι ο καθένας έλεγε το δικό του:

-Πολεμούσαν οι αντάρτες με τους παλιομπουραντάδες!

-Πολεμούσαν οι φαντάροι με τους Σλάβους συμμορίτες!

Οι αντάρτες βροντοφώναξαν τσουγκρίζοντας τα ποτήρια:

Ο ήλιος βασιλεύει κι η μέρα σώνεται

Κι η κόκκινη σημαία όλο κι απλώνεται.

Ο ήλιος βασιλεύει μέσα στα ρέματα

Κι ο Μάρκος κατεβαίνει με τα στρατέματα!

Δυο τρεις Γαλάνηδες που σύρθηκαν κι αυτοί απ’ τα βουνά της Πόβλας ξεθάρεψαν:

Δεν κλαίτε μαύρα δέντρα και σεις μαύρα κλαριά

Δεν κλαίτε της Μουργκάνας τα πέντε τα χωριά.

Του Λια και το Μπαμπούρι, τον δόλιο Τσαμαντά,

Την Πόβλα, τα’ Ασπροκκλήσι, τα πιο καλά χωριά,

Που μπήκαν οι αντάρτες μια όμορφη βραδιά.

Πήραν γυναίκες σκλάβες, γερόντους και παιδιά.

Τους πήραν και τους πήγαν μες στην Αρβανιτιά.

Οι αντάρτες απάντησαν:

Απάνω στα ψηλά βουνά

θα σιάσουμε ένα αλώνι

να βάλουμε το βασιλιά

σαμάρια να μπαλώνει!

Αγριοκοιτάχτηκαν με τα άδεια τους μάτια. Σκώθηκαν για να πιαστούνε στα χέρια, αλλά τα  σκελετωμένα ποδάρια τους κουνήθηκαν στον αέρα σαν του καραγκιόζη.

Έκατσαν πάλι στα στασίδια ανήμποροι να ξανακάνουν κακό.

Τα χερουβίμια πάνω τους χαμογέλασαν! Ξέραν αυτά.

Ο Διονύσιος, καθαρόαιμος Μουργκανιώτης από το Λόγγο, έβαλε ακόμα μια σειρά στα ποτήρια κι άρχισε το δικό του τραγούδι πούταν το τελευταίο της βραδυάς:

Καλώς ανταμωθήκαμαν εμείς οι ντερτιλήδες

Να κλάψουμε τα ντέρτια μας και τα παράπονά μας

Τούτον το χρόνο τον καλόν τον άλλον ποιος το ξέρει

Δε ζιούμε, μον πεθάναμε και σ’ άλλον κόσμο πάμε…

------------------

٭Από τη λειτουργία του Ιωάννη του Χρυσόστομου. Τα τραγούδια είναι παρμένα από τον Σωτήρη Δημητρίου, τον Κώστα Τσαντίνη κι από γλέντια στη Μουργκάνα.

Του Μακραλέξη

ΤΟΥ ΜΑΚΡΑΛΕΞΗ

Η βροχή γαλήνεψε την αγριάδα του βουνού.

Τα διψασμένα φύλλα που έψαχναν απεγνωσμένα μιαν ανάσα νερού, όρθωσαν τις αιχμές τους χορτασμένα.

Άνοιξα την πόρτα να γλύψουν κι οι άγιοι μια στάλα δροσιάς.

Φεύγοντας, άκουγα χιλιοχρονίτικες γλώσσες να μπαινοβγαίνουνε λαίμαργα σε φαφούτικα στόματα. Ήταν κάτι σαν θυσία, σαν χοές στο απομεσήμερο.

Ακόμα και τ’ αρχαία κόκκαλα τρίξανε στο οστεοφυλάκιο.

Ο παντοκράτορας τριγυρισμένος απ’ τα δικά του αιώνια σύννεφα με κοίταξε βλοσυρά.

Σκέφτηκα το βλέμμα του πάνω στο σταυρό.

Έκλεισα την πόρτα και βγήκα.

Σε λίγο, μας κατάπιαν οι πλαγιές της Μουργκάνας…

                                                                    13-8-2017

Αίνοι

«…Η σκοτεινιά έχει καλύψει ολόκληρη την πεδιάδα. Το βάδισμα της νύχτας πάνω στα κουφάρια των βουνών, κι αυτό το εγκαταλειμμένο μοναστήρι, όπου μέσα στην εκκλησία, το μοναδικό καντήλι φέγγει ένα λαό φαντασμάτων, προδίνουν μια κάποια αγωνία…»  Jacques Lacarriere Το ελληνικό καλοκαίρι σ.23

Τα σύνορα της Μονής Μακραλέξη

Το ταπί πρέπει να συντάχθηκε μετά το (ξανα)χτίσημο του μοναστηριού από τον ηγούμενο Διονύσιο από το διπλανό χωριό Λόγγος. Ο ιεροεπιστάτης της Μονής Παπα Σταύρος από τη Λίστα, (1851-1923) το αντέγραψε πάνω από την θύρα του Διακονικού το 1918[1]. Ίσως κάποιος άλλος αργότερα τόνισε τα γράμματα με στυλό και πρόσθεσε κάποιους τόνους και πνεύματα. Στον κατάλογο των χωριών στο τέλος επειδή ήταν μισοσβησμένος δεν επενέβη.

1068Ι

δου αποδιξεις και τιμεσουκιον[2] του Μοναστιργιου Μακριαλέξη αφού εκτισθηκε η Παναγία[3] και ήλθε ο/ Δυονησιος εκ Χωρίον Λογγου[4] Και επείρε με ταπή από τα χοργιά λαβδανη[5] και λούκοβω[6] και στρατινιστα[7] τηβεριστα[8] και Μαρσιανιστες[9] εμαζοθικαν όλοι ανταμα και εκαναμαν τω ταπη τα χοργια και Καστανιανη[10] όλα τα χοργια/ Και εβαλαμαν συνορατα της Μονης Αρχή τζεροβετσης[11] και Χαραμιστα και κάτω εις τω λάκω εις του Μανδυλα/ και κατω εις το τσουμαρη τω ψυλώ[12] και πεφτη εις τω Ποταμη[13]Και απεράγη περα τον Καμπω[14] όπως πιάνη τω γυνή/ έως το λακω Παλιουργιας και κανη απανω εις λακοπουλα και βγενη εις τον τούσκω του μάνου[15] και τη ράχη τω δρομω. /Και εις τα δυο τα δένδρα και τω δρομω απάνω εις την Παλιουργια όπου είναι τω λιθάρη τω Πινακοτώ[16] και/ απεράγη πέρα εις την Αγριδα εις τω Χοργιω εις τον Ασπρολισβα Και απεράγη περα εις του Πα..η και/ απεραγη πέρα την ραχη του Σιοπανη και πέφτη εις τω λάκω της Βελανδιας και Πανη εις τω Ποτάμη και Πηγενη/ και Σκαπεταγη στο τσουμπαρη εις τω Σελομα εις τω λισβα και κανη απάνω τω λάκω του λεκα και βγένη/ εις την Κρεμαση εις τω δρόμω κι εις τον Ελατω[17] οπου είναι τω Περόνη Βαλιμένη και απάνω εις τη ραχη/ την Κορφη και τσεδω είναι του Μοναστιργιου τω εδωσαμαν εμείς τα χοργιά τω ταπή του Δυονισίου να μην/ εχει κανενας δικαιωμα να μην τον Πυραξει ζαβη ταβη και τελιακας και οποιος να τον Πειράξη/ να ειμεθα όλα τα χοργια απανω εις τα ταυτα.

Χωρίον λαβδανη

Νικολαος Δημητρης

…….

…….

Μαρτυρουμεν

Τα ανο

υπογραμενα

Χωριον Στρατινιστα

Θεωδορος Ιερομοναχ

Γεωργιος Δημητρίου

Μαρτυρούμεν

Τα ανωθεν

Ιωαννης Προυστως

Βεβεονω

 Χωριον Καστανιανη

Δυομηριος Κυριανας

Νικολαος …..

Μαρτυπουμε

Τα ανωθεν

Με…..

Βεβεονω

Χωριον Τηβεριστα

Χριστοδουλος Νίκας

Ιωάνης Μαρτυρω

μεν τα ανωθεν

…….

Χωριον λουκοβω

Ιωαννης Σ.όλης

…ακος Δημητριου

Δημητριος …

Βεβεονω τα

ανωθεν

 Χωριον Μαρσιανιστες

Ευστρατιος …..

Λαμπρος Ιωαννου

……….

Ανωθεν….

……..

Ο Ιεροεππιστατης της Ιερας Μονης Παπα Σταυρος επερετισας ετη (50) αγωνιστης[18] από έτους 1868

---

[1] Ο Τάτσης, Μακραλέξη, σ. 36, γράφει ότι ο Παπασταύρος (Τσιούλος) έγραψε το κείμενο το 1868. Όμως ο ιερέας γράφει ότι υπηρέτησε τη μονή αγωνισθείς από το 1868 (είχε χειροτονηθεί ιερέας ένα χρόνο πριν) για 50 έτη, άρα την επιγραφή την έγραψε το 1918. Σύμφωνα με τον εγγονό του Χρήστο Παπασταύρο, έμεινε στη μονή μέχρι το 1920. (Τάτσης, Μακραλέξη, σ. 17). Ο γιός του Βασίλειος αναφέρει σε έγγραφό του ότι ο παπα Σταύρος υπηρέτησε στη μονή 55 έτη (Τσάτσης, Μακραλέξη σ. 35) Ο Δημήτρης Σιαφίκος, Μουργκάνα, σ. 166 τον…πεθαίνει το 1918. Ας πιστέψουμε το γιό του Βασίλη.

[2] Τιμεσούκι, έγγραφη απόδειξη «. .. Λοιπόν στοχασθήτε ότι έχετε δώσει τιμεσούκι από τα χέρια σας, το οποίον στέκει εις εμέ. Και ή δώσατέ μου τα γρόσια, ή δώσατέ μου το πράγμα ...» Από γράμμα του Οδυσσέα Αντρούτσου.

[3] Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή πάνω από την πόρτα του κυρίως ναού, η μονή «ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΚΑΙ ΑΝΗΣΤΟΡΙΘΗ» από τους ιερομόναχους Λεόντιο και Δημήτριο το έτος ‘ζΡζ 7107-5508=1599 και τότε έγινε και η αγιογράφηση.

[4] Ο Λόγγος είναι χωριό της Μουργκάνας, δίπλα στην Κοσοβίτσα, στην Αλβανία.

[5] Η Λάβδανη είναι κοντινό χωριό, στα όρια του οποίου βρίσκεται σήμερα η Μονή.

[6] Η Λουκόβα είναι παραθαλάσσια κωμόπολη στη Νοτιο-Δυτική Αλβανία, στο νομό του Αυλώνα και στην επαρχία των Αγίων Σαράντα. Είναι σχετικά μακριά από τη Μονή. Ίσως κάποιος από τους δωρητές να ήταν από κει ή το πιο πιθανό το Λούκοβο να ήταν ένα από τα κατεστραμμένα χωριά της περιοχής.

[7] Η Στρατίνιστα είναι κοντινό χωριό στο νομό Ιωαννίνων.

[8] Ο Σ. Μουσελίμης αναφέρει κατεστραμμένο χωριό Τεβερίστα. Άρχοντάς της ήταν ο Χριστόδουλος, ο οποίος το 1565 με τη συγκατάθεση των γύρω χωριών πήρε τους τίτλους ιδιοκτησίας της μονής. Ο Μουσελίμης δεν αναφέρει την πηγή της πληροφορίας αυτής. Στη Νότια εξωτερική πλευρά του καθολικού υπάρχει δυσανάγνωστη κεραμική επιγραφή, την οποία ο Μουσελίμης διάβασε ως «ΕΚΧΟΛΟΚ ΕΤΟΣ ζ η Γ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΔΑΝΙΗΛ. Δηλαδή εκ χωρίου Λιόκου, έτος 7093=1585 ηγούμενος Δανιήλ. (Μουσελίμης, Αρχαιότητες, σ. 235) Ο Καμαρούλιας διορθώνει σε ΕΚ ΧΟΡ(Ι)Ο(Υ) ΛΟ(Γ)Κ(ΟΥ) ΕΤΟΣ ,ζ  Γ΄ ΗΓ(ΟΥ)Μ(Ε)Ν(Ο)C Δ(Ι)ΟΝ(ΥΣ)ΙΟC. (Καμαρούλιας, Μοναστήρια, Α΄σ. 244-5) Η ανάγνωση αυτή, συμφωνεί με την επιγραφή του Παπα Σταύρου, ο οποίος αναφέρει τον Διονύσιο από το χωριό Λόγγο.

Ο Καμαρούλιας με τη σειρά του, διάβασε αποσπασματικά ή λάθος την επιγραφή του Παπα Σταύρου (δεν διάβασε τη λέξη τιμεσούκιον, αφού, το χωριό Τιβερίστα ενώ διάβασε Φρατίνιστα τη Στρατίνιστα).

[9] ;

[10] Καστάνιανη. Διπλανό χωριό. Οι κάτοικοί της σύμφωνα με τον Μουσελίμη, πούλησαν αρκετές από τις ιδιοκτησίες της Μονής.

[11] Το ύψωμα Τσεροβέτσι στη Μουργκάνα. Ακριβώς πάνω από τη Μονή είναι το ύψωμα Σκητάρι ή Σκηταριό (Ασκηταριό) στο οποίο προφανώς ασκήτευαν μοναχοί της Μονής.

[12] Τσουμπάρι το ψηλό, ψηλός χαρακτηριστικός βράχος ή ύψωμα.

[13] Το ποτάμι είναι ο Κοσοβίτικος ο οποίος μετά τη μάνα του νερού ή Κεφαλόβρυσο ονομάζεται Λαγγάβιτσα και πέφτει στον Καλαμά.

[14] Δίπλα στον Κοσοβίτικο είναι ένας μικρός κάμπος. Φαίνεται ότι τα όρια της Μονής περνούσαν το ποτάμι και περιελάμβαναν τον κάμπο αυτό. Ο Χρ. Παπασταύρου αναφέρει ότι το μοναστήρι «είχεν αγρούς στην Κάτω Λάβδανην» Τάσης, Μακραλέξη, σ. 35.

[15] Ντούσκος του Μάνου (ντούσκος –βελανιδιά του Μάνου).

[16] Χαρακτηριστικός βράχος στενός και μακρύς όπως η πινακωτή.

[17] Υπάρχουν πέντε μικροτοπωνύμια που έχουν σχέση με δέντρα: ο λάκκος της Παλιουργιάς, ο ντούσκος του Μάνου, τα δυό τα δέντρα, ο λάκκος της βελανιδιάς κι ο Έλατος. Ή τα δέντρα αυτά ήταν πολύ χαρακτηριστικά ως αιωνόβια και ξεχώριζαν από τα άλλα, ή ήταν τα…μοναδικά στην περιοχή. Τα σημερινά δάση δεν πρέπει να μας μπερδεύουν.

[18] αγωνισθείς

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Ξανά στου Μακραλέξη!

                                          (φωτογραφία, Ελένη Πασιάκου)

Ανεβήκαμαν ως το μοναστήρι με μιά ανάσα.

Η ζέστα έσκαγε τον τζίτζικα, κι ο Ανίβας φτιαγμένος μόνο για τα μέρη της Σιβηρίας! Βουτήξαμαν τα ποδάρια (και το κεφάλι) στα κρύγια νερά του Κεφαλόβρυσου, και πήραμαν φόρα.
 Μονή Μακραλέξη. Ξαφνικά άρχισαν τα μπουμπουναριά. Όξω έβρεχε!

Ο Σκιάποδας σκώθηκε γλήγορα- γλήγορα στο μοναδικό του ποδάρι και μας κέρασε παγωμένο τσίπουρο, βλοημένο απ' την αγια τράπεζα. Βήκαμαν όλοι μαζί στη βροχή και τόπιαμαν στο παλιό πλακόστρωτο.

 Ο Στερνοκέφαλος έφερε ένα δίσκο με μπύρες, αλλά σμποδίστηκε στο κεφαλόσκαλο γιατί δεν ήγλεπε. Οι μπύρες χύθηκαν και τότες όρμησε ο σκυλοκέφαλος κι έγλυψε το παγωμένο πιοτό απ' τσι πλάκες!

Φύγαμαν για την κορφή να προλάβουμε το κάτσιμο του ηλιού στο 1806.

 Μου φάνηκε ότι μας χαιρέτησε ένας αντάρτης άγιος, αλλά μπορεί και να λάθεψα...

Κωστάνα

Η φωτογραφία από τη χτεσινή Μουργκάνα, στην "είσοδο" της.
 Κωστάνα. Μπροστά στο καφενείο του Σόρογκα.
Οι ξεχαρβαλωμένες καρέκλες περιμένουν τα γερόντια να κάτσουν.
Αλλά αυτά βαργιοκοιμούνται τσίκα παραπάνω...

Λίμποβο. Λαογραφικό Μουσείο!

Ένα καινούριο Λαογραφικό Μουσείο στα μέρη της Μουργκάνας!

ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΚΚΟΡΗΣ

                                                 (αρχείο: Μάριος Μπίκας)

ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΚΚΟΡΗΣ

Ο Σπύρος Ν. Κόκκορης γεννήθηκε στα Σαμέτια Παραμυθιάς το 1918 κι εκεί μεγάλωσε και τελείωσε το Γυμνάσιο Παραμυθιάς. Τελείωσε αργότερα την Ακαδημία και τη Στρατιωτική σχολή Σύρου.

Ήταν ασυμβίβαστος στην αδικία, μισούσε την εκμεταλλεύτρια τάξη, που την έβλεπε στυγνή και ανάλγητη στον ίδιο του τον πατέρα, υπάλληλο των αρχόντων της περιοχής της Παραμυθιάς. (Ο πατέρας του ήταν υπάλληλος του μεγαλέμπορου Ρίγγα).

Ήταν από τους πρώτους που βγήκαν στο βουνό στη διάρκεια της κατοχής και υπηρέτησε στον Ε.Λ.Α.Σ. στο εαμικό κέντρο στα Πράδαλα. Στις σκέψεις για την οοργάνωση του μεταπολεμικού κόσμου, τόνιζε τα βράδια στις συζητήσεις με τους συναγωνιστές του τους ρόλους που θα είχε ο καθένας. Σε κάποιον έδωσε τη θέση του πρεσβευτή στα…Τίρανα, αλλά δεν του άρεσε γιατί την βρήκε μικρή!

Όταν στο Λευτροχώρι πολεμούσε εναντίον των Γερμανοτσάμηδων, τραγουδούσε το τραγούδι  : 

Πού πάτε Τούρκοι, Γερμανοί,

πού πατ’ Αρβανιτάδες.

Εδώ τζαμιά δεν έχουμε,

να ’ρθεις να προσκυνήσεις…

Κατέφυγε στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας από το οποίο ήρθε στην Ελλάδα το Φθινόπωρο του 1946 ύστερα από 43 μέρες πορεία! Με την ομάδα του Μήτσου Κύρλα προσπάθησε να οργανώσει επαναστατική βάση στην περιοχή της Δωδώνης, της Λάκκας Σουλίου και της Ντουσκάρας. Η περιοχή όμως ήταν γεμάτη από ΜΑΥδες και Εδεσίτες κι έτσι αναγκάστηκε να πάει στα γνωστά του μέρη στη Θεσπρωτία.

Λαθεμένα οι διώκτες του νόμισαν ότι τον είχαν σκοτώσει και ανήγγειλαν το θάνατό του στην εφημερίδα «Κήρυξ» 24-12-46:

«….Η 8^η μεραρχία ανακοινώνει: Την 16^ην ώραν της 20 τρέχοντος δύναμις του σταθμού χωροφυλακής Κουρέντων συνεπλάκη μετά συμμορίας Κοκκορη-Κύρλα εις περιοχήν δυτικώς Κουρέντων….Εις δευτέραν συμπλοκήν καταδιωκτικού αποσπάσματος εσπερινάς ώρας 22 τρέχοντος εις περιοχήν Ζαγόρτσας εφονεύθη ο αρχισυμμορίτης Κόκορης Σπυρίδων Δημ/λος εκ Παραμυθιάς…»

Από τότε έζησε σκληρά στο ύπαιθρο ή σε υπόγεια κρυμμένος, βρεγμένος, κρυωμένος.

 (έζησε το διάστημα αυτό μεταξύ Πέρδικας και Παραμυθιάς) υπέφερε τα πάνδεινα απομονωμένος και χωμένος σε κρύπτες και μόνο οι παλιοί του συναγωνιστές από τον Ε.Λ.Α.Σ. τον διατήρησαν στη ζωή.

Το μέτρο της αντοχής αυτού του αδύνατου μα σκληρού αγωνιστή δεν δίνεται εύκολα.

Βαθιά  πιστός στο κόμμα του, ονόμαζε «γιδολαό» τους συμπατριώτες του που δεν ένιωθαν, όσο αυτός, το νόημα του αγώνα και δεν ακολουθούσαν τις ιδέες του.

Ο Σπύρος Κόκορης συμμετέχοντας στο απόσπασμα Σουλίου υπό τον Πολυχρόνη Βάη (Πετρίτη) ως επίτροπος τάγματος, έδωσε πολλές μάχες στην περιοχή που γνώριζε καλά. Τον Ιούλιο του 1948 ο στρατός έστειλε πολλές δυνάμεις στο Σούλι και η παραμονή των ανταρτών έγινε πολύ δύσκολη. Έτσι αποφάσισαν να ελιχθούν προς τον Καλαμά. Ο Σ. Κόκκορης ήταν στην Κουμαριά, συγκρούστηκε με τις ΜΑΥ και προσχώρησε κι ενώθηκε με την υπόλοιπη φάλαγγα των ανταρτών στην Ζαγόρτσα. Από κει το συγκρότημα έφτασε στον Μέγα Λόγγο, όπου έμεινε μια μέρα, προχώρησε ύστερα στην Αραχωβίτσα, πέρασε το δημόσιο δρόμο στους μύλους της Παλιουρής κι έφτασε στα Ρίζια. Εκεί στις 23 Ιούλη 1948 σκοτώθηκε ο Σπύρος Κόκκορης από αδέσποτη σφαίρα. Η απώλεια του θεωρήθηκε μεγάλη, κοντά στο νεκρό έτρεξαν οι στρατιώτες. Οι σύντροφοί του μαζί με την αδερφή του, προσπάθησαν να πάρουν το πτώμα του και το σάκο με τα χαρτιά του, αλλά πρόλαβαν οι άλλοι και τον σκύλεψαν. Το κεφάλι του σύρθηκε στους δρόμους ως τρόπαιο.

Οι υπόλοιποι μεταφέροντας τραυματίες κι επιστρατευμένους πέρασαν από το Ράικο στη Μουργκάνα. Λίγες μέρες αργότερα σκοτώθηκε κι ο αδερφός του Σπύρου, ο Παύλος Κόκκορης. Στη Γρανιτσοπούλα έγινε ανασυγκρότηση και τον Αύγουστο το συγκρότημα επέστρεψε πάλι στο Σούλι.

Ο Σπύρος Κόκκορης, ονομάστηκε αντισυνταγματάρχης πεζικού του ΔΣΕ τιμημένος νεκρός.

                                                              σε Ζιάγκος Αντίσταση, II, 22

[Από το βιβλίο της ΜΟΥΡΓΚΑΝΑΣ. κεφάλαιο ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ]

Τα στοιχεία από Ζιάγκος, Αντίσταση, II, σ.22-23, Ζιάγκος Εμφύλιος, I,171, 214, 313-314. Μάριος Μπίκας, http://www.margariti-gr.de και Ήρωες και Μάρτυρες.

Συναυλία

Κωνσταντίνε θα ήθελα να έρθω, αλλά θα είμαι στην κορφή της Μουργκάνας!  :) Καλή επιτυχία!

Το ελληνικό καλοκαίρι

«…Ίσως ανάμεσα στις θάλασσες –εκεί όπου τα νερά ανακατεύονται- να υπάρχει ένα σύνορο οσμών που επιτρέπει την ανίχνευση της συνάντησής τους. Ίσως οι στεριές ν’ αναδίνουν μια δική τους μυρουδιά που τις προαναγγέλλει πέρα απ’ τα όριά τους, ακόμα και βαθιά μέσα στη νύχτα. Θυμάμαι πως κάποια στιγμή ενώ πουθενά στον ορίζοντα δε φαίνονταν στεριά, ο αέρας έφερε άξαφνα οσμές ζεστές κι αρωματισμένες. Λίγες ώρες αργότερα τα πρώτα φώτα της ακτής εμφανίζονταν μέσα στη νύχτα…»  Jacques Lacarrière Το ελληνικό καλοκαίρι.

Ε.Λ.Α.Σ. Θεσπρωτίας

           Τμήμα της ομάδας Φιλιατών σε Ζιάγκος, Αντίσταση II, σ. 17

Η πρώτη ανταρτοομάδα του Ε.Λ.Α.Σ. Θεσπρωτίας

Στη Θεσπρωτία η πρώτη ανταρτοομάδα με σαφή και συγκεκριμένο σκοπό την ένοπλη αντίσταση στον κατακτητή της πατρίδας έγινε στην περιοχή των Φιλιατών.

Για τη συγκρότηση της ομάδας αυτής, που άρχισε την περιοδεία της μόλις με τις αρχές του 1943, χρειάστηκε μια διαδικασία και πολλή δουλειά. 

Η πρώτη ανταρτοομάδα του Ε.Λ.Α.Σ. στο σχολείο του Λιά (1943)

                 σε Μήτσης, Θυμάμαι σ. 93 και Μήτσης, Ορόσημα, σ. 57.

Αυτοί που την πρωτοξεκίνησαν ήταν εαμίτες, βασικά απ’ τα χωριά της Σκάλας [Φιλιατών]. Συγκεντρώθηκαν στη Γολά, ξεκίνησαν για τη Μπολιάνα, εκεί φάγανε σε κοινό συσσίτιο και άρχισαν τη μεγάλη περιοδεία στα χωριά, όπου μιλούσαν σε συγκεντρώσεις των κατοίκων κι ανέπτυσσαν το πρόγραμμα του ΕΑΜ. Την ομιλία έκανε ο Προκόπης Σκεύης, πολιτικός της ομάδας.

                       Προκόπης Σκεύης προπολεμικά σε Καββαθάς, Ελένη, 296.

Σαν βασικός παράγοντας αυτής της εξέλιξης στο Φιλιάτι ήταν ο δάσκαλος Προκόπης Σκεύης, που είχε τη σύνδεση με τα Γιάννινα και ασκούσε επιρροή στο χώρο εκείνο.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο Προκόπης Σκεύης έμενε στο Φιλιάτι στο σπίτι του προοδευτικού Τσάμη Μουσά Ντέμη. 

           Μουσά Ντέμης (Φραγκίσκος αρχείο)

Για να καλύψει τη μετάβασή του στα Γιάννινα έκανε καμιά φορά τον έμπορο. Ο Νικόλας Κούκας, μου λέει ότι μια φορά, που έπρεπε να συνδεθούν με τα Γιάννινα, φόρτωσαν τενεκέδες και πήγαν.

Οι Ιταλοί, που παρακολουθούσαν τις κινήσεις τους, πήγαν και στο διευθυντή του σχολείου, στο οποίο υπηρετούσε. Δεν ξέρομε τι είπαν με το διευθυντή του σχολείου, πάντως πήγαν στο σπίτι και τον ζήτησαν, δεν τον βρήκαν. Πλησίαζε να τελειώσει το 1942 και ο Σκεύης με τους συνεργάτες του βρίσκονταν στην τελευταία φάση της διαδικασίας, από την οποία βγήκε η πρώτη ανταρτοομάδα του Ε.Λ.Α.Σ. Θεσπρωτίας, η ομάδα Φιλιατών, όπως σωστά ονομάστηκε τότε.

Το Γενάρη του 1943 έκαναν αρχή οι πρώτοι ένοπλοι, Νικόλαος Κούκας, Μουσταφάς απ’ το Καλμπάκι, Γιάννης Κόντης απ’ το Φοινίκι, Βαγγέλης Δούπης απ’ την Κοκκινιά. Η αρχή έγινε, άρχισε η περιοδεία και οι προσχωρήσεις νέων μελών στην ομάδα Βαγγέλης Πούλος, Παπακαίσαρης, Θεόδ. Βήτος, Σπύρο Στράτης απ’ το Κόκκινο Λιθάρι, Σωτήρης Πάντος, Αστέρης Μακρής απ’ τη Σίδερη, Κ. Παπασταύρου, Φ. Παπασταύρου, Διον. Μαντζάρας, Ηλίας και Τάσος Στραβέλης, Σπ. Γκαρής, Κώστας, Χρήστος και Γιώργος Τσέκας, Β. Μαντέλος, Βας. Σεραφίγκος κι άλλοι ακόμα, που ξεχάστηκαν. Η ομάδα αυτή δυνάμωσε περισσότερο με την προσχώρηση των ενομωταρχών Φάνη Θεοχαρίδη, Θ. Καλογερόπουλου, Βας. Παναγιωτόπουλου, Γιάννη Μάλαμα. Αυτούς όλους τους αντάρτες τους βλέπομε απ’ τους πιο παλαιούς στην ηλικία του αντάρτη στο 15^ο σύνταγμα του Ε.Λ.Α.Σ. που συγκροτήθηκε με τη συγχώνευση όλων των ομάδων στο χώρο δυτικά του Καλαμά.

Στην ομάδα προσχώρησε ο Ντερβίς Νταγιάκα, ανεψιός απ’ αδερφή του Μουσά Ντέμη.[1]

Στην ομάδα προσχώρησε ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Κώστας Στεργιόπουλος από τη Μουτσιάλα (Νεροχώρι) ο οποίος ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής λόγω της πείρας του.

Η ομάδα περιόδευσε στα χωριά της Μουργκάνας: « Στις αρχές Γενάρη 1943 ήρθε στο χωριό [Λιντίζντα] η πρώτη Ομάδα, επικεφαλής ήταν ο Προκόπης Σκεύης, δάσκαλος, ο Ευάγγελος Δούπης, Δάσκαλος και ο παπά Καίσαρης. [φωτο Παπα Καίσαρης Μελετζής] Η ομάδα ήταν 18 άτομα, όλοι από τα χωριά της περιοχής Φιλιατών, εμφανίστηκαν στο χωριό ένοπλοι, τραγουδώντας και με την  ελληνική σημαία. Εν τω μεταξύ οι καραμπινιέροι είχαν φύγει γρηγορότερα για το Φιλιάτι και οι χωροφύλακες, εκτός από ορισμένους, που κατατάχτηκαν στην Ομάδα. Οι Ασπροκκλησιώτες με πρώτους τους οργανωμένους δέχτηκαν με ενθουσιασμό και χαρά τους πρώτους αντάρτες που ήρθαν στο χωριό, τους κέρασαν, ετοίμασαν ψωμί και φαγητό, χόρεψαν, τραγούδησαν και έφυγαν για την Πόβλα, έκαναν την πρώτη εμφάνιση σ’ όλα τα χωριά.[2]»

…………………..

«…Αρχές του Μάρτη 1943 στην Κοκκινιά, στο σπίτι του Άγγελου Δούπη συνήλθαν δραστήρια μέλη των τοπικών οργανώσεων και αποφάσισαν να συγκροτήσουν το καθοδηγητικό όργανο, την επαρχιακή του Ε.Α.Μ.»[3]  Στην πρώτη επαρχιακή πήραν μέρος ο δάσκαλος Προκόπης Σκεύης από του Λιά (που ορίστηκε γραμματέας) ο Κώστας Παπαδόπουλος, δάσκαλος από το Φατήρι, ο οποίος αργότερα εκλέχθηκε έπαρχος Φιλιατών, ο δάσκαλος Δημήτρης Λέντζαρης από την Πλεσίβιτσα, ο παλιός κομμουνιστής Γεράσιμος Λεβέτσιος κι ο Ηλίας Μάικας από τη Σαγιάδα, ο Γιάννης Κόντης από το Φοινίκι κι ο δημοσιογράφος Γεώργης Βουγίδης από το Γηρομέρι, ο οποίος έγραψε και τον παρακάτω ύμνο του Ε.Α.Μ.

Ενωθείτε παλληκάρια

Νους, καρδιά και μια πνοή

Κατ’ απ’ την πλατειά σημαία

Του ΕΑΜ τη λαϊκή

Κι ενωμένοι πολεμάτε

Το σκληρό κατακτητή

Όπου χαίρεται στο γαίμα

Και στο χαλασμό πατεί

Πολεμάτε των προγόνων

Άξιοι γόνοι ξακουστοί

Ώσπου η λευτεριά απ’ τον ήλιο

Τον ελληνικό λουστεί

Και δεν θάβρει το ντουφέκι

Τοίχου απόμερου καρφί,

Της αρχής ο καθ’ αρπάγος

Ζωντανός αν δεν ταφεί!

(Εθνική Αντίσταση, Συλλογή Ενδέκατη, Μάης 1973, 94.)

Η περίπτωση του Βουγίδη είναι χαρακτηριστική και μας δείχνει την πλατειά ανταπόκριση που είχε το μήνυμα του Ε.Α.Μ. στο λαό.

 Ο δημοσιογράφος και λογοτέχνης Βουγίδης, σημαντικό μέλος της κοινότητας των Φιλιατών,  εκδότης της εφημερίδας «ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ» ήταν παλιός Βενιζελικός, ο οποίος δέχτηκε με ενθουσιασμό να υπηρετήσει το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου. Με τον ίδιο ενθουσιασμό φαίνεται ότι υποδέχτηκε και το …Ε.Α.Μ.[4] Δίπλα του ο δάσκαλος Παπαδόπουλος, συνεργάτης του σε όλη την πορεία, κι αυτός με το Ε.Α.Μ. ως έπαρχος. Εκτός από τους παλιούς Κομμουνιστές οι οποίοι συντόνιζαν λόγω πείρας την παράνομη δράση (Γεράσιμος Λεβέτσιος, Γιάννης Κόντης) συμμετείχαν και άσχετοι έως εχθρικοί προς τους κομμουνιστές μέχρι πριν από λίγο καιρό.

Εδώ θα πρέπει να παρατηρήσουμε επίσης, ότι οι πρώτες ανταρτοομάδες πλαισιώθηκαν και από Αλβανοτσάμηδες. Ο ρόλος του Μουσά Ντέμη στο Φιλιάτι δεν έχει ακόμα εκτιμηθεί. Οι σχέσεις με το αντίστοιχο κίνημα στην Αλβανία ήταν εξαιρετικές λόγω των Αλβανοτσάμηδων αλλά και των Βορειοηπειρωτών της Τσέτας. Ο δάσκαλος Π. Μήτσης[5], περιγράφει την επίσκεψη του Λευτέρη Τάλιου, με την ομάδα του στο Φοινίκι κατά τη διάρκεια της κατοχής και τον ενθουσιασμό με τον οποίο τον υποδέχτηκαν.

Ο δάσκαλος αργότερα θα είναι ο σύνδεσμος (μαζί με τον παλιό Φοινικιώτη κομμουνιστή Γιάννη Κόντη)

 ανάμεσα στο Ε.Α.Μ. και την Τσέτα. Σπουδαίο ρόλο έπαιξε ο γιός του Μουσά Ντέμη, Πετρίτ. 

[Από το πρώτο κεφάλαιο (ΤΑ ΠΡΙΝ) της ΜΟΥΡΓΚΑΝΑΣ]

---

[1] Ζιάγκος, Αντίσταση, Β’, σ.14-15-16 και Γ΄σ.33-34.

[2] Ρέγκας, Λιντίζντα, σ. 183-4.

[3] Μήτσης, Θυμάμαι, σ. 55, Σάρρας, Μνήμες, σ. 110-11.

[4] «…Όλοι είχαν πιστέψει στην ιδέα ότι μεταπολεμικά, ο λαός ια καθορίζει και το πολιτικό του σύστημα, που θα είναι η Λαϊκή Δημοκρατία και ήταν αγαναχτισμένοι για τη συνεργασία της άρχουσας τάξης με τους καταχτητές. Ένα παράδειγμα είναι πειστικό. Ο Νάσιο Γιάννης (Χρήστου) προπολεμικά, ήταν ένας σκληρός αντικομμουνιστής, το 1935 αν καλά θυμάμαι, αγόρασε μια οκά ρύζι από το μπακάλικο του Γρηγόρη Μαγκλάρα και του το έβαλε σε μια χαρτοσακούλα που έφτιαξε από μια εφημερίδα Ριζοσπάστη, ο Νάσιος αφού είδε την εφημερίδα, τον υποχρέωσε να βάλει το ρύζι σε άλλο χαρτί και όχι στο Ριζοσπάστη που είναι κομμουνιστική, έτσι κι έγινε. Αυτός ο ίδιος στην περίοδο της κατοχής, έγινε δραστήριο μέλος του Ε.Α.Μ. στρατιωτικός υπεύθυνος του Εφ. Ε.Λ.Α.Σ. και μέλος του Κ.Κ.Ε. για τη δραστήρια δράση του…» Ρέγκας, Λιντίζντα, σ. 185.

[5] Μήτσης, Θυμάμαι, σ. 53-54.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΝΤΗΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΝΤΗΣ

Ο Γιάννης Κόντης από το Φοινίκι, ήταν παλιός κομμουνιστής, κι ένας από τους πρωτεργάτες για τη δημιουργία του Ε.Α.Μ. και της πρώτης ανταρτοομάδας του Ε.Λ.Α.Σ. στη Θεσπρωτία. Πολέμησε στον Ελληνοιταλικό πόλεμο. Ως υπεύθυνος ομάδας του στρατού, μπήκε κατά την αντεπίθεση των ελληνικών δυνάμεων στο χωριό του το Φοινίκι για ανεφοδιασμό. Στη διάρκεια της κατοχής, μύησε αρκετούς στις ιδέες του Ε.Α.Μ.

Συμμετείχε στην πρώτη Επαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ και στην πρώτη αντάρτικη ομάδα το Λόχο Φιλιατών. Αργότερα, μαζί με τον χωριανό του Παναγιώτη Μήτση, υπήρξε σύνδεσμος ανάμεσα στον Ε.Λ.Α.Σ. και την Αλβανική Τσέτα συνεργαζόμενος με τον Πετρίτ Ντέμη από το Φιλιάτι.

. (ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ)

(Τα στοιχεία, από Μήτσης, Θυμάμαι, Ζιάγκος, Αντίσταση, Σάρρας, Εμφύλιος)

Γράμμα από τη Μουργκάνα

Στην κορφή του μυθικού βουνού!

Κλυταιμνήστρα

Το Politheatro παρουσιάζει το έργο Κλυταιμνήστρα.
Ο μύθος μέσα από τη ματιά του Κωνσταντίνου Μπούρα σε σκηνοθεσία Θωμά Λιώλιου.
Για μία και μοναδική παράσταση την Τετάρτη 9 Αυγούστου και ώρα 9.15μμ στο αρχαίο στάδιο Δωδώνης. Η παράσταση θα πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Δωδώνης.
Ένας κύκλος αίματος, προαιώνιος, που διψάει συνεχώς για εκδίκηση. Ο δαίμονας ο Αλάστορας των Ατρειδών. Ένα παιχνίδι εξουσίας και καταστροφής. Η Κλυταιμνήστρα θύμα και θύτης συνάμα. Ένα ματωμένο μαχαίρι στον κόρφο της αδέσποτης κόρης του Αγαμέμνονα, της Ηλέκτρας. Δύο φίλοι σ΄ένα ταξίδι, με ταγμένο σκοπό από θεούς και μάντεις. Το χέρι του πιο οικείου τιμωρού, η λύτρωση και οι Ερινύες που αφυπνίζονται. Επί σκηνής η συνέχεια...
Ταυτότητα παράστασης:
Κείμενο: Κωνσταντίνος Μπούρας
Σκηνοθεσία: Θωμάς Λιώλιος
Σκηνογραφία/Ενδυματολογία: Άρτεμις Αγαθοπούλου
Σχεδιασμός φωτισμών: Θοδωρής Γκόγκος
Σκίτσο αφίσας: Άρτεμις Αγαθοπούλου
Διεύθυνση παραγωγής / Επιμέλεια αφίσας: Σεμέλη Παπαοικονόμου
Παραγωγή: Politheatro | performing arts
Χορηγός: DIELLAS

Παίζουν με αλφαβητική σειρά: Άρτεμις Αγαθοπούλου, Έφη Δέπη, Ελένη Δημητρίου, Γιώργος Κολιούσης, Κατερίνα Κρίστο, Ναυσικά Λατσού, Γιώργος Λουκάς, Αλεξάνδρα Λώλη, Φρειδερίκη Μεσχίνη, Έφη Ντάγκα, Φώφη Νικολαΐδου, Αλέξανδρος Πατσούρας, Βασίλης Πατσούρας

9 Αυγούστου
| ώρα 9.15μμ |

Αρχαίο στάδιο Δωδώνης
Είσοδος με ελεύθερη συνεισφορά

Ο Πετρίτης...κατάσκοπος!

Από κει που δεν το περιμένει κανείς, μπορεί να βρει στοιχεία για τους…πρωταγωνιστές της Μουργκάνας.

 Σε ένα έγγραφο της Κ.Υ.Π. που το υπογράφει ο …Γεώργιος Παπαδόπουλος τότε αντισυνταγματάρχης, περιγράφονται οι κατάσκοποι που εκπαίδευε το Κ.Κ.Ε. πίσω από το παραπέτασμα καθώς και οι σχολές που υπηρετούσαν. Εκεί, μαζί με τον Φλωράκη και τον Μπελογιάννη, βρίσκουμε παλιούς γνώριμους όπως τον Γούσια, τον Νεμέρτσικα, τον Λεπενιώτη, τον Φωκά, τον Υψηλάντη, τον Βασιλάρα, τον Νώντα τον Χείμαρρο τον Καμίτση και φυσικά τον Πετρίτη!

Για να είναι εύκολη η αναγνώριση από τα «όργανα της τάξεως» ακολουθεί η περιγραφή του κάθε ατόμου. Έτσι ο συνταγματάρχης Χρόνης Βάης (Αχιλλέας Πετρίτης) δημοδιδάσκαλος από τη Ζίτσα Ιωαννίνων, περιγράφεται ως μάλλον κοντός, γεροδεμένος, με μαλλιά, μάτια, πρόσωπον καστανά.  Πηγή: https://xyzcontagion.wordpress.com

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ

Ούτε στον Ριζοσπάστη τα είχανε, ούτε στη "ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ". Ευτυχώς βρέθηκαν σε ένα παλαιοπωλείο και τώρα πήραν το δρόμο για τη βιβλιοθήκη μου. Το κυνήγι των παλιών εκδόσεων συνεχίζεται. Σίγουρα θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να συγκεντρωθούν όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τη "ΜΟΥΡΓΚΑΝΑ", αλλά ας ελπίσουμε ότι ο Γιαραμπής θα μας τον δώσει αυτόν τον χρόνο!