Σκάρφι

                                                                     

                                                                       ΣΚΑΡΦΙ

Οικογένεια: Ranunculaceae

Γένος: Helleborus

Είδος: cyclophyllus

Τοπική ονομασία: Σκάρφι

Τόπος: Σε ορεινές δασώδεις πλαγιές.

Πολυετές φυτό με φύλλα σύνθετα και φυλλάρια λογχοειδή οδοντωτά. Από το κέντρο του κύκλου που σχηματίζουν φυτρώνουν τα κιτρινοπράσινα κωδωνοειδή άνθη που έχουν πέντε σέπαλα. Το φυτό είναι δηλητηριώδες και το χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών των ζώων αλλά και για να δηλητηριάσουν με τη ρίζα του δέντρα και ζώα εχθρών!

Στη Θεσπρωτίας φυτρώνει σε ξέφωτα και σκιερές τοποθεσίες στις πλαγιές των φαραγγιών.

Οι αρχαίοι ρήτορες έτρωγαν μικρές ποσότητες του φυτού για την τόνωση της μνήμης τους κατά την διάρκεια της ομιλίας τους. Σήμερα, όταν θέλουμε να πούμε ότι συλλάβαμε μια καλή ιδέα, λέμε "σκαρφίστηκα" δηλ. χρησιμοποιώντας  σκάρφι κατάφερα να τονώσω την εξυπνάδα μου. Οι ισχυρές καταπραϋντικές ιδιότητες, ήταν γνωστές στους αρχαίους που τον χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία της μανίας, εξ ου και το “ελλεβόρου δείται” (έχει ανάγκη ελλεβόρου) σήμερα θα λέγαμε “είναι για δέσιμο” , “είναι για τα σίδερα” , “χρειάζεται ζουρλομαντύα”, κλπ .

Με μαύρο ελλέβορο (Helleborus niger)  ίσως το Ομηρικό "μώλυ" , που τη χρήση του είχε διδαχθεί στην Aίγυπτο από ιερείς-γιατρούς, ο βοσκός και μάντης Μελάμπους θεράπευσε τις θυγατέρες του βασιλιά της Τίρυνθας , Προίτου. Αυτές τις  είχε  τρελάνει  ο θεός Διόνυσος, με ένα βότανο κι  έπασχαν από ομαδική ψύχωση νομίζοντας ότι είναι αγελάδες! Ο Μελάμπους τάϊζε με  ελλέβορο τις γίδες του κι έδινε το γάλα στις κόρες του Προίτου  (για να έχει μεγάλη αραίωση των δραστικών ουσιών, επειδή τα αλκαλοειδή είναι  ισχυρά  δηλητήρια). Στην παλατινή ανθολογία χαρακτηρίζεται ως πικρότερος από τον ελλέβορο ο πληρωμένος έρωτας:  Αδύ τό βινείν εστι· τίς ού λέγει; αλλ’ όταν αιτή χαλκόν, πικρότερον γίνεται ελλεβόρου.(ΚΙΛΛΑKΤΟΡΟΣ V29).

Η γνωστή φράση που χρησιμοποιούμε για κάποιον ο οποίος έφαγε υπερβολικά «έφαγε τον αγλέουρα» βασίζεται στο γεγονός ότι ο αγλέουρας-ελλέβορος είναι υπερβολικά πικρός κι ότι η ανώτατη υπερβολή στο φαγητό είναι να φας και τον αγλέουρα ή ότι κάποιος μετά από πολύ φαγητό έφαγε αγλέουρα για να ξεράσει.

Σκάρφι έβαζαν και σε χαλασμένο δόντι για τον πόνο, αλλά αν το παράκαναν το δόντι χαλούσε περισσότερο!

Ίσως η λέξη Ελλέβορος να προέρχεται από την αρχαία λέξη ελλός = ελάφι + βορά = τροφή δηλ. τροφή του ελαφιού.