LA BASTIA

ΤΑ ΠΕΤΡΟΓΙΟΦΥΡΑ ΤΗΣ «ΗΠΕΙΡΟΥ»

Κυκλοφόρησε το λεύκωμα «Τα πετρογιόφυρα της Ηπείρου» με επιμέλεια του Δρ. Ιωάννη Βλαχοστέργιου.

(Για την ακρίβεια δεν κυκλοφόρησε. Όποιος ενδιαφέρεται θα πρέπει να το παραλάβει προσωπικώς από τον Περιφερειάρχη ή τον διευθυντή της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων. Δεν υπάρχει στα βιβλιοπωλεία, αλλά θα εμφανιστεί λίαν συντόμως στα…παλαιοπωλεία.)

Το λεύκωμα αυτό με τον πολλά υποσχόμενο τίτλο (ΤΑ πετρογιόφυρα, που σημαίνει ΟΛΑ τα πετρογέφυρα της Ηπείρου!) είναι μια συνέκδοση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων Ηπείρου και της Περιφέρειας Ηπείρου.

Όσοι σταθούν τυχεροί και το αποχτήσουν θα δουν μια καλαίσθητη έκδοση με φωτογραφίες και αποτυπώσεις της υπηρεσίας. Όταν επισκέφτηκα με τον μεγάλο ερευνητή των  ηπειρώτικων γεφυριών Σπύρο Μαντά την Υπηρεσία στο ωραιότατο αρχοντικό του Μίσιου στα Γιάννενα, δεν κατάφερα να εξασφαλίσω ένα αντίτυπο. Έλειπε ο διευθυντής. Ζήτησα (από τους ευγενικούς υπαλλήλους) να μου κρατήσουν ένα και αν μου το επέτρεπε η Υπηρεσία, θα ήθελα μερικά στοιχεία από τους φακέλους για μερικά γεφύρια. Με ενδιέφερε η αποτύπωση (σχεδιαστική και φωτογραφική) των γεφυριών του Καλαμά και της Θεσπρωτίας πριν από τις επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν ώστε να έχω μια ιδέα για το πώς ήταν το γεφύρι. Όπως μου ανακοίνωσε σε τηλεφωνική μας επικοινωνία ο διευθυντής, δεν θα μπορούσα να έχω πρόσβαση στα αρχεία, γιατί όλα τα στοιχεία έχουν δημοσιευτεί στο λεύκωμα. ΟΛΑ. Όσο για το λεύκωμα  θα μπορούσα να το παραλάβω αν ξανανέβαινα στα Γιάννενα.

Βενζίνη, διόδια κι η Τροχαία να ελλοχεύει, δεν ανέβηκα. Παρέλαβα το λεύκωμα από μια καλή φίλη κι…έπεσα από τα σύννεφα!

Αντί για τα εκατοντάδες ηπειρώτικα γεφύρια, παρουσιάζονται μόνο 92. Ο τίτλος λοιπόν θα έπρεπε να ήταν «Πετρογιόφυρα της Ηπείρου» αφού έχει γίνει επιλογή κι όχι συνολική παρουσίαση. Τώρα βέβαια το «συνολική» είναι μεγάλη κουβέντα! Από τα 92 γεφύρια, τη μερίδα του λέοντος την κρατάει ο νομός Ιωαννίνων με 85 (ογδόνταπέντε) γεφύρια! Σίγουρα στο νομό αυτό βρίσκονται μερικά από τα ωραιότερα πετρογέφυρα των Βαλκανίων και δικαιωματικά θα έπρεπε να παρουσιαστούν. Δεν μπορείς να φτιάξεις βιβλίο για τα πετρογέφυρα και να μην αναφερθείς στα Ζαγόρια και τα Τζουμέρκα, για παράδειγμα. Εδώ όμως μιλάμε για τα πετρογιόφυρα της Ηπείρου και το λεύκωμα αυτό δεν είναι τουριστικός οδηγός, αλλά η επιστημονική δουλειά της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων Ηπείρου, η οποία παρουσιάζεται από την Περιφέρεια Ηπείρου.

85 λοιπόν γεφύρια (και καλώς!) από τα Γιάννενα, 4  από την Άρτα, 1  από τη Θεσπρωτία και ούτε ένα  από την Πρέβεζα! Αυτό δεν είναι η μοιρασιά του λέοντος, αυτό είναι η μοιρασιά του Καραγκιόζη (ένα για μένα, ένα για τον εαυτό μου, ένα για την αφεντομουτσουνάρα μου!) Προφανώς ο κ. περιφερειάρχης νομίζει ότι είναι ακόμα νομάρχης Ιωαννίνων.

Αλλά η Υπηρεσία; Είναι Ιωαννίνων ή Ηπείρου; Αν είναι Ηπείρου,  πόσα γεφύρια επιδιόρθωσε - ανακατασκεύασε στα Γιάννενα και πόσα στη Θεσπρωτία για παράδειγμα; Τουλάχιστον ας αλλάξουν τίτλο…

Δυστυχώς όμως, οι απογοητεύσεις από το ξεφύλλισμα ενός τόσο σημαντικού λευκώματος, δεν τελειώνουν εδώ. Παρότι πρόκειται για το έργο μιας Υπηρεσίας η οποία στελεχώνεται από επιστήμονες, τα λάθη δείχνουν επιπολαιότητα ερασιτέχνη!

Δεν μιλάω φυσικά για τις παραλείψεις ή τις αποσιωπήσεις του είδους «γεφύρωνε παραπόταμο του Καλαμά.» (σ. 179) [ποιόν παραπόταμο;] αλλά για λάθη στα ίδια τα ποτάμια. Έξι γεφύρια που βρίσκονται στο δρόμο προς την Πωγωνιανή, αναφέρονται ότι γεφυρώνουν παραπόταμο του Γορμού ποταμού! Εγώ θα χαιρόμουν να αποχτήσει η λεκάνη απορροής του Καλαμά κι άλλα γεφύρια, αλλά όχι να τα…κλέψει από τον Δρίνο/ Αώο!  Επίσης, προσπάθησα να προσανατολιστώ από τους χάρτες που δημοσιεύονται στο πίσω μέρος του λευκώματος.

Στο γενικό χάρτη της Ηπείρου (σ. 210) ο Καλαμάς δεν πηγάζει από το Καλπάκι, αλλά κάπου κοντά στο Δελβινάκι.   Στο χάρτη του ν. Ιωαννίνων (σ. 211) η σμίκρυνση είναι τόσο μεγάλη που δυστυχώς δεν διακρίνονται οι επεμβάσεις με μπλε και κόκκινο στυλό που θα διαφώτιζαν εννοείται τον αναγνώστη.

Αν έχει κανείς την επιμονή να χρησιμοποιήσει  μεγεθυντικό φακό, τότε καταλαβαίνει γιατί τα γεφύρια …μετακομίζουν σε διπλανούς ποταμούς αφού οι ίδιοι οι ποταμοί έχουν μπερδέψει τις…κοίτες τους!

Όμως ακόμα και στο λεξιλόγιο των οικοδομικών όρων υπάρχουν λάθη: Από πότε λόγου χάρη η αρκάδα (οι αρκάδες) είναι γένους αρσενικού (ο αρκάς;) σ. 97,197 κλπ.

Αφού ορίζεται σαφώς ότι «βέλος είναι η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ γένεσης [του τόξου] και της κλείδας του τόξου», γιατί πολλά γεφύρια προκύπτουν «αναβιβασμένα» ;

Ποιος σκέφτηκε ότι το γεφύρι της Γκούμανης (το οποίο βαφτίστηκε γεφύρι στην Ηγουμενίτσα σ. 11), έχει έντονα καταβιβασμένο τόξο; Η φωτογραφία του 1913 του Fred Boissonnas δείχνει ολόκληρο το τόξο στην αρχική του κατάσταση, πριν χτιστεί το φράγμα στο Ράι και βουλιάξει το γεφύρι στις λάσπες. Την αγνοούν ή απλώς την …αγνόησαν;

Είναι δυνατόν κατά τη διάρκεια της αποτύπωσης να…παραλείπονται ανακουφιστικά τόξα; Η περίπτωση του γεφυριού της Παλιουρής, όπου η αμήχανη σχεδιάστρια προσπαθεί να καλύψει την περιοχή με χόρτα, δείχνει σαφώς ότι η σχεδίαση έγινε στο γραφείο, βασισμένη σε μια κακή φωτογράφιση!

Ακόμα: Γιατί τα περισσότερα γεφύρια δείχνουν την κατάσταση που επικρατούσε πριν τα αναλάβει η Υπηρεσία; Ντρέπονται μήπως για το αποτέλεσμα των επεμβάσεων; (Αν για επιστημονικούς λόγους θέλουν να δείξουν το μνημείο όπως ήταν, τότε γιατί παρουσιάζουν το γεφύρι στις πηγές Κεφαλής, μετά τις τρομακτικές προσθήκες που πραγματοποίησαν και οι οποίες αλλάζουν κυριολεκτικά την όψη του γεφυριού και του περιβάλλοντος χώρου;)

Διαφωνώ πλήρως με την ανάληψη πρωτοβουλίας από πολιτιστικούς και εξωραϊστικούς συλλόγους, εκκλησιαστικά συμβούλια και συλλόγους αποδήμων! Έχουν τις καλύτερες των προθέσεων αλλά το αισθητικό αποτέλεσμα το πληρώνει χρόνια τώρα η Ήπειρος. Αυτά είναι δουλειά των ειδικών και των επιστημόνων. Αλλά αν οι επαΐοντες κάνουν χειρότερη ζημιά από τους αδαείς από ποιους πρέπει επιτέλους να φυλαχτούμε;

Τι νόημα έχουν όλα αυτά τα…πλακόστρωτα και τα παγκάκια σαν αυλή καφενείου δίπλα στα μνημεία; Όλοι αυτοί οι τόνοι του άσπρου τσιμέντου, δεν θα μπορούσαν να λείπουν; Γιατί εξαντλούνται τα χρήματα των φορολογούμενων στον υπερβολικό εξωραϊσμό μερικών γεφυριών στα Γιάννενα, ενώ θα μπορούσαν με τα ίδια λεφτά να αναδειχτούν ΟΛΑ τα πετρογέφυρα της Ηπείρου, να καθαριστούν και να σωθούν από την αφάνεια και την καταστροφή; Σωστικές εργασίες χρειάζονται τα πετρογέφυρα που πέφτουν το ένα πίσω από το άλλο! Τα …πλακόστρωτα, μπορούν να περιμένουν!

Βέβαια υπάρχει και η τραγική περίπτωση με το «γεφυράκι» («Μαϊνάκι» ήταν η ονομασία του όπως με πληροφόρησε ο Σ. Μαντάς) το οποίο είχε την ατυχία να πέσει πάνω του η θηριώδης Εγνατία οδός! Το γεφύρι αυτό είχε χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 1039/Β/23-8-2000). Σύμφωνα με τα λεγόμενα της Υπηρεσίας: «…Το 1999 εγκρίθηκε η μεταφορά του γεφυριού…Το 2004 το γεφυράκι δεν μεταφέρθηκε, κατεδαφίστηκε και κτίστηκε νέο, σε παραπλήσια θέση!» Το θαυμαστικό είναι δικό τους! Γιατί θαυμάζουν; Επειδή άφησαν να καταστραφεί ένα ακόμη ιστορικό διατηρητέο μνημείο; Αν κατεδαφίζονται τα μνημεία με τόση ευκολία, (προσέξτε ότι το 1999 αποφάσισαν την μεταφορά και το 2000 το κήρυξαν μνημείο!) τότε ποια τύχη περιμένει την πολιτιστική μας κληρονομιά;

Τέλος, είναι δυνατόν η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Ηπείρου, να μην έχει καταγράψει όλα τα πετρογέφυρα; Είναι δυνατόν οι ερασιτέχνες, να έχουν περισσότερα στοιχεία από μια ολόκληρη Υπηρεσία; (Οι ερασιτέχνες βέβαια δίνουμε όλα τα στοιχεία στην Υπηρεσία, ενώ αυτή μας στερεί το δικαίωμα πρόσβασης στα αρχεία της! Λες και είναι τα απόρρητα του κράτους!)

Θα μπορούσα να συνεχίσω απαριθμώντας παραλείψεις, σφάλματα και προχειρότητες του λευκώματος. Προτίμησα να εστιάσω στη Θεσπρωτία και τον Καλαμά και να μην επεκταθώ στην υπόλοιπη Ήπειρο.

Προτείνω, το λεύκωμα αυτό, αφού διορθωθεί και συμπληρωθεί, να κυκλοφορήσει σε δεύτερη έκδοση. Το οφείλουν στον ηπειρώτικο λαό και η Υπηρεσία και η Περιφέρεια …

Μιχάλης Πασιάκος μέλος του Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών.