Το 1850 πέρασε από το Φιλιάτι ο Βρετανός περιηγητής George de la Poer Beresford.
Έμεινε στο σπίτι του Τζαφέρ πασά κι έδωσε έναν πίνακα και μια
περιγραφή της πόλης. Την επόμενη χρονιά πέρασε από το Φιλιάτι, κι έμεινε στο
ίδιο σπίτι ο γνωστός μας Edward Lear. Άφησε μια περιγραφή, αλλά
περισσότερα έργα.
Ευκαιρία να τα συγκρίνουμε...
Philiates. From: George de la Poer Beresford. Twelve
studies in double-tinted lithography of scenes in southern Albania. London:
published May 1, 1855, by Day & Son. Lithographers to the Queen, Gate
Street, Lincoln’s-Inn Fields
ΦΙΛΙΑΤΕΣ
Βρίσκονται κοντά σε ένα βουνίσιο φαράγγι αξεπέραστης ομορφιάς, περίπου δέκα δώδεκα
μίλια απόσταση από τη θάλασσα και τις Σαγιάδες, όπου βρίσκεται ο σταθμός του
Βρετανού υποπρόξενου και ο γενικός λιμένας επιβίβασης για την Κέρκυρα και τα Γιάννενα.
Κάθε Βρετανός ή Γάλλος ταξιδιώτης που έχει περάσει από τους Φιλιάτες πρέπει να είναι σε θέση να
καταθέσει για την φιλοξενία της χήρας του Τζαφέρ Μπέη[2]· αυτή είναι ένα διάσημο
πρόσωπο στην περιοχή της, ρυθμίζει τις διαφορές και διαχειρίζεται τη δικαιοσύνη
στο χωριό. Παρουσιάζεται καθισμένη στο
ντιβάνι της μαζί με τον γιο της που είναι ένας πασάς ο οποίος τώρα πολεμάει ενάντια
στους Ρώσους. Ως Τουρκάλα που είναι, δεν τρώει με τους Χριστιανούς, διατηρεί όμως
ένα πλούσιο τραπέζι, όπου οι ταξιδιώτες μπορούν να αποκτήσουν ευπρόσδεκτη
διαμονή και διατροφή. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι οι πελαργοί, που
χτίζουν τις φωλιές τους στις τουρκικές καμινάδες, πάντα αποφεύγουν τις
ελληνικές κατοικίες, ακόμη και σε ένα μεικτό χωριό, όπου είναι δύσκολο να
διακρίνει κανείς οποιαδήποτε διαφορά μεταξύ των σπιτιών όπως οι Φιλιάτες, έτσι
μπορείτε να ξέρετε μια τουρκική κατοικία απ΄ την παράξενη διάκριση αυτών των
πουλιών ".
Edward Lear: Φιλιάτες. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη,
Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
"...Ο Frank ο συνταγματάρχης Ormsby και η σύζυγός του πρόκειται να πάνε στο Δέλβινο, κι
έτσι αποφάσισα να πάω μαζί τους, μια που δεν έχω δει αυτό το κομμάτι της
Αλβανίας και μετά σκέφτομαι να πάω στα Γιάννενα και εάν είναι δυνατόν στο Άγιο
Όρος, που τόσο πολύ θέλω να επισκεφθώ και να επιστρέψω στην Κέρκυρα αρχές
Σεπτεμβρίου" έγραψε στην αδελφή του Ann στις 13-8-1856. Συνεχίζοντας, την πληροφορεί ότι
"...Στις 9 επιστρέψαμε στην ακτή και τρέξαμε στη Σκάλα Σαγιάδας, όπου
νωρίς στις 10 αποβιβαστήκαμε. Σύντομα εγκατασταθήκαμε στο σπίτι του Τζαφέρ
πασά, που τόσο θα ήθελα να μπορούσες να το δεις. Είναι ένα από αυτά τα περίεργα
τούρκικα σπίτια όλο στέγες και καφασωτά, χτισμένο γύρω από μια αυλή με τοίχους
και πύργους. Οι τοίχοι είναι μαύροι από τις κάργιες και οι πύργοι άσπροι από
τους πελαργούς..."
Αν συγκρίνει κανείς τα έργα
του Wordsworth και του Beresford με τα αντίστοιχα έργα του Lear, θα διαπιστώσει ότι μεγαλύτερο μέρος στην απεικόνιση
των τοπίων έπαιζε για τους πρώτους η φαντασία παρά η πραγματικότητα[1]. Οι λεπτομερείς αναφορές του Lear στο τοπίο θυμίζουν φωτογραφική αποτύπωση, εκτός
από ελάχιστες περιπτώσεις, όπου παρασυρόταν κι αυτός από τον θρύλο μιας
περιοχής και υπερέβαλλε (βλ. απεικόνιση της χαράδρας του Αχέροντα στο Σούλι). Ακόμα όμως και στα κείμενα, ο Lear είναι άμεσος και κατατοπιστικός, ενώ ο Beresford μεταφέρει ότι ακούει χωρίς κριτική (π.χ. η ιστορία με τους...μουσουλμάνους πελαργούς!).
[1] Ο Lear
στον Fortescue,
25-8-1848. Είναι αλήθεια ότι ο C.
Wordsworth απέδωσε τα
τοπία με περισσότερη προσήλωση στην αρχαιότητα, (βλ. άποψη Αχέροντα) παρά στην πραγματικότητα, ενώ ο George de la Poer Beresford (βλ. άποψη
Φιλιατιού) μοιάζει σαν να μη επισκέφθηκε
ποτέ την περιοχή την οποία απεικόνισε. "...Στη βρετανική τέχνη της
περιόδου, εκτός από αυτού του είδους τις ακριβείς αποτυπώσεις, ανθούσε και μια
παράλληλη τάση για φανταστικές τοπιογραφικές αποδόσεις..." Christopher Baker, O Edward Lear και ο ρόλος του ζωγράφου
στη Βρετανία του 19ου αιώνα, σ. 21, στο συλλογικό ο Edward Lear & τα Ιόνια νησιά,
σ.20. Στην απεικόνιση του Φιλιατιού, του Beresford, εντυπωσιάζει τον θεατή η
"μεταφορά" του χαρακτηριστικού φαραγγιού της Θεόστρουγκας και του Φαρμακοβουνιού,
ακριβώς πίσω από το Φιλιάτι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου