ΜΠΑΜΠΟΥΡΙ

Μπαμπούρι, το. Σήμερα Βαβούριο, το. Ονομασία οικισμού του δήμου Φιλιατών.

Ο Αραβαντινός ετυμολογεί: Μπαμπούρι (Ανδροτρόφος).[1]

Ο δάσκαλος Βασίλης Μπαράς περιγράφει γλαφυρά την παράδοση για την ονομασία του χωριού: «…Για τα δραματικά βαφτίσια του, κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα ένας χαριτωμένος θρύλος, που λέει ότι:Παληού καιρού και σε εποχή που οι άντρες του δούλευαν αγγαρεία και έλειπαν όλοι τους από το χωριό Θέλησαν να το πατήσουν Λιάπηδες. Τότε οι Μπαμπουριώτισσες επήραν πρωτοβουλία και τη θέση των αντρώνε τους που έλειπαν, προειδοποίησαν το ρέμπελο ότι αν και είναι “Πα-μπούρ” (=άνευ ανδρών) δεν θα το επιτρέψουν να πατήση κανένας το χωριό τους χωρίς πόλεμο.Θα πολεμήσουν μαζί τους. Ένα δικαιολογημένο νευρικό παραλήρημα έπιασε τις γυναίκες και ολόκληρα μερόνυχτα γοερές αχούσαν οι γυναικείες κραυγές, από όλες τις ράχες, τα σελώματα και τα μετερίζια, σαν πολεμική ιαχή, σαν θρήνος, “Παμπούουουρ, Παμπουουουουρουου, Παμπουουρουουουου”, και αντηχούσαν απ’ αυτές όλα τα γύρω λόγγα και φαράγγια. Εκείνοι ντράπηκαν,-το θεώρησαν άνανδρο- να πολεμήσουν με γυναίκες, κι εγλύτωσε το χωριό από βέβαιο χαλασμό. Έτσι τελειώσανε τα βαφτίσια και το χωριό επήρε το όνομά του από το “Παμ-πούρ” (=άνευ ανδρών) των γυναικών, που έμεινε παροιμιώδες πλέον…»[2] Ο Λ. Νάτσης γράφει: «…Η λέξη “Μπούρας” σημαίνει στην αλβανική γλώσσα “γερός άντρας” , η δε ονομασία του χωριού , κατά το λαογράφο Βασίλη Μπαρά, προέρχεται από τη φράση “Μπαμ-μπούρα μου” που σημαίνει “ρίξε παλικάρι μου”[3]. Υποστηρίζεται από άλλους, ότι το όνομα προήλθε από μια Βάβω ή Μπάμπω, που πρωτοκατοίκησε στο χώρο.

Υπάρχει ακόμα κι εκδοχή, ότι το όνομα του χωριού οφείλεται σε κάποιον, που είχε το όνομα “Μπούρη” , στο άκουσμα του οποίου οι επιδρομείς κατά των κατοίκων του χωριού τρέπονταν σε άτακτη φυγή κραυγάζοντες: “Μπαμ του Μπούρη” ήτοι έρχεται ο Μπούρης…»[4] Ο ίδιος συγγραφέας μας δίνει την πληροφορία ότι «…παλιότερα λεγόνταν Μπαμπούρι και Παπούρι…»[5] Ο Α. Κίσος γράφει: «…Είναι ονομασία Αλβανική, σύνθετος εκ της λέξεως Μπα=έχει, βαστάει, κρατάει και Μπούρι=δυνατοί, άνδρες, παλληκάρια και σημαίνει βαστάει άνδρες δυνατούς. Έδωσαν την ονομασίαν αυτήν οι Αρβανίτες διότι κατά τας επιδρομάς των προς υπόταξιν ή τσιφλικοποίησιν του χωρίου εγνώρισαν την ανδρείαν των κατοίκων και έλαβαν πικράν πείραν κατά τας μετ’ αυτών συγκρούσεις…»[6] Οι Χ. Τσέρης και Ν. Γκάνιας παραθέτουν και άλλες ερμηνείες για την προέλευση του ονόματος: Ο δημοσιογράφος Χρήστος Καίσαρης σε άρθρο του στην εφημερίδα Θεσπρωτία (φύλλο 379/1938) γράφει «…Χωρίς να γνωρίζω τ’ αρβανίτικα, απ΄ όσα άκουσα έως τώρα, πείθομαι ότι το όνομα Μπαμπούρι σημαίνει ηρωικόν τόπον…» Στο βιβλίο του ο Ιωάννης Μπούτσιος, Τα πανοχώρια της Μουργκάνας, 1998, σ. 406 υποστηρίζει ότι η λέξη προήλθε από τις “μπάμπουρες” που σημαίνει σφήκες και οι Μπαμπουριώτες ρίχνονταν στη μάχη σαν…σφήκες. Η άποψη αυτή δεν είναι γνωστή στον πολύ κόσμο ούτε υπάρχει σχετική παράδοση γνωστή. Εμείς ως ερευνητές τασσόμαστε με την άποψη ότι η ετυμολογία Μπαμπούρι σημαίνει ηρωικόν τόπον…[7] Τέλος, ο Σπυρώνης από την άλλη πλευρά της Μουρκάνας (από την Καστάνιανη) ετυμολογεί από τα τούρκικα «…Μπαμπούρι,το <τουρκ. baba (=πατέρας) +ur (πρήξιμο, οίδημα) +κατάλ. –ι….»[8] Επίσης ο Σπυρώνης προσπαθεί να το ετυμολογήσει και από τη βαβούρα=θόρυβος, φασαρία.[9]

Το πιο πιθανό είναι το όνομα του χωριού να προέρχεται –όπως υποστηρίζει ο Μπαράς- από τις αρβανίτικες λέξεις pa (χωρίς) και burr (άντρας) χωρίς άντρα[10] > Παμπούρ> Παμπούρι> Μπαμπούρι > και με τη λόγια εκδοχή του Βαβούριον. Κατά αντιστοιχία το χωριό Παγκράτες της Παραμυθιάς , προήλθε από το pa grua (χωρίς γυναίκα).

[1] Π. Αραβαντινοσ «Χρονογραφία » ο.π. τ. 2 σ.356.

[2] Βασίλειος Μπαράς, Περίπατοι στα Πανωχώρια, Θεσπρωτικά Νέα, 15-1-1951 σ. 1.

[3] Στα Θεσπρωτικά Νέα δεν μπόρεσα να εντοπίσω το δημοσίευμα του Μπαρά στο οποίο αναφέρεται ο Νάτσης αλλά και ο Τσέρης με τον Γκάνια.

[4] Λεωνίδας Νάτσης, Το Βαβούρι χωριό του ν. Θεσπρωτίας, Αθήναι 1991 σ. 13.

[5] Λ. Νάτσης, Βαβούρι, σ. 11.

[6] Α. Κίτσος, ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΗ ΓΗ ο.π. σελ.27-28.

[7] ΧΡΗΣΤΟΥ Δ. ΤΣΕΡΗ- ΦΩΤΙΟΥ Ν. ΓΚΑΝΙΑ: ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΜΑΣ, ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΒΟΥΡΙ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ
ΤΟΥ, ιστορία- λαογραφία- γενεαλογικά δένδρα με λεύκωμα φωτογραφιών, Ιωάννινα 2008

[8] Σ. Τσιρώνη, Τούρκοι, ο.π. σ. 78.

[9] Σ. Τσιρώνη, Τούρκοι, ο.π. σ. 70.

[10] Οι Αρβανίτες ίσως ονόμασαν έτσι το χωριό επειδή οι άντρες έλειπαν συνήθως σε άλλους τόπους για δουλειές (καλαντζήδες).