Η καρσέλα του Μουσά Ντέμη

 Άρθρο του φίλου Χαριεντίν Ισούφη. Μετάφραση Αντώνης Γκίνης. ΦΩτογραφία Γιώργος Κώτσης

Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2022

Εφημερίδα «DITA»

Άρθρο του Hajredin ISUFI

 

Η Κασέλα

 

 (Η Κασέλα είναι μια ξύλινη βαλίτσα, που οικογένειες στην Τσιαμουριά χρησιμοποιούσαν για να βάλουν τα ρούχα της νύφης. Υπήρχαν και κασέλες σε κάθε οικογένεια όπου τοποθετούνταν τα βασικά πράγματα.)

               Επικοινωνώ συχνά μέσω τηλεφώνου και email με τον μελετητή Γιώργο Κώτση από το Φιλιάτι, συγγραφέα του βιβλίου «Φιλιάτες».

Ο συνάδελφός μου έχει μια ευρεία μόρφωση, μια πραγματική εγκυκλοπαίδεια και ένα εκτενές αρχείο για τη νέα ιστορία του Φιλιάτι και των περιχώρων του. Μου αρέσει να επικοινωνώ και να συζητώ τα προβλήματα του δεύτερου πολέμου στο Φιλιάτι γιατί ο φίλος μου είναι αληθής σε αυτά που γράφει, είναι αμερόληπτος. Κάποτε μου είπε κάποιες λεπτομέρειες για τις καλές σχέσεις των δύο κοινοτήτων, των μουσουλμάνων Αλβανών με τους χριστιανούς συμπολίτες τους και αντίστροφα, όχι μόνο στην πόλη αλλά και στα χωριά.

Μου  έλεγε συγκεκριμένα ονόματα των Μουσουλμάνων Αλβανών καθώς και εκείνων που είχαν θυσιαστεί σε δύσκολες στιγμές της ζωής τους για να υπερασπιστούν ο ένας τον άλλον. Συγκεκριμένα, στο Φιλιάτι και τα χωριά δεν είχαν καμία σύγκρουση μεταξύ των δύο κοινοτήτων χωρίς να αναφέρουμε εδώ τις προσωπικές διαφωνίες για ιδιαίτερα πράγματα που τα έλυναν οι γέροντες του χωριού. Το 1910, ο γιος του Μουχαρέμ Ρουσίτι σκοτώθηκε από κάποια  άτομα, από την Πλεσίβιτσα. Ο Μουχαρέμ, για να εκδικηθεί, απέκλεισε τους πάντες στο χωριό Πλεσίβιτσα. Δεν μπορούσαν να πάνε στα χωράφια ή στα κοπάδια τους. Ο Mέτε Ντούτσε και τα αδέρφια του ήταν φίλοι με τους Πλεσοβιττσιώες. Οι Ντουτσιαίοι του Φιλιατιού προειδοποίησαν τον Μουχαρέμ ν’ αλλάξει την απόφαση που είχε πάρει επειδή αυτοί οι ίδιοι θα έρχονταν σε σύγκρουση με τον Μουχαρέμ. Οι Ντουτσιαίοι ενημέρωσαν τους Πλεσιβιτσιώτες να πάνε στα χωράφια για να δουλέψουν και να φυλάξουν τα κοπάδια τους κι όλο αυτό το διάστημα τους είχαν υπό την προστασία τους με τα όπλα στο χέρι. Ο Μουχαρέμ αποσύρθηκε χάρη στην παρέμβαση των προεστών των χωριών Πλεσίβιτσας και Kώτσικας.

Μια μέρα, ο συνάδελφός μου στο Φιλιάτι μου ανέφερε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τις σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων στο Φιλιάτι κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, και σταμάτησε σε ένα επεισόδιο που μου φάνηκε πιο ενδιαφέρον, λέγοντάς μου:

Έχεις γνωριστεί με τον Ρεσούλη επειδή είχες γράψει κάποτε ένα βιβλίο για τη Μουσά Ντέμη. Αν συναντήσεις το Ρεσούλη, πες του ότι στο σπίτι μου υπάρχει μια κασέλα που άφησε ο Μουσά Ντέμη με κάποια αντικείμενα για φύλαξη το 1944. Στην αρχή νόμιζα ότι αστειευόταν και δεν επέμενα το θέμα της κασέλας: Πέρασαν oι μέρες κι η κασέλα του Μούσα Ντέμη έρχονταν συνέχεια στο μυαλό. Μου φάνηκε μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια που δεν είχε καμία σχέση με την  ίδια την κασέλα μόνο, αλλά και με την ιστορία που κρυβόταν σε αυτή.

Με τον Γιώργο επικοινωνώ στα ελληνικά γιατί μου λέει ότι δεν ξέρει λέξη αλβανικά. Του έγραψα να μου στείλει ένα σύντομο ιστορικό για την κασέλα και τον άνθρωπο που την είχε αφήσει, τον Μούσα Ντέμη για να τη φυλάει. Η απάντηση ήταν: Σχετικά με αυτή την  κασέλα, η μάνα μου είπε, ότι ο Μουσά Ντέμη είχε αφήσει την κασέλα  στον πατέρα της, Ηλία Αγγελόπουλο, για να την κρατήσει. Μέσα υπήρχαν μαγειρικά σκεύη. Όταν γέρασε η μάνα μου, μου έλεγε χαριτολογώντας: Αν θυμηθεί ο Ρεσούλης την κασέλα, να βρούμε τρόπο να του τη στείλουμε.

Μαζί με τις σημειώσεις για την ιστορία της κασέλας, μου έστειλε επίσης μια φωτογραφία των γονιών του, Μιχάλη και Χρυσάνθης Κώτση που τη φύλαξαν και τη φρόντισαν κι άφησαν παραγγελία στον γιο τους Γιώργο να κρατήσει την κασέλα  του Μουσά Ντέμη με τον ίδιο τρόπο  που την είχαν φροντίσει οι γονείς του.

[…]

Η ιστορία της κασέλας που άφησε ο Μουσά Ντέμη στο φίλο του συνδέεται και με τη μαζική απομάκρυνση των οικογενειών των Τσιάμηδων από το Φιλιάτι. Ο δρόμος των οικογενειών των Τσιάμηδων προς την Αλβανία ήταν μια οδυνηρή και τραγική δοκιμασία.

Η διαφύλαξη της κασέλας για σχεδόν 80 χρόνια εκφράζει την πίστη της οικογένειας του Μιχάλη Κώτση και των οικείων  τους.

Η εμπιστοσύνη εκφράζεται με αξιόπιστες πράξεις. Δύσκολα βρίσκεις περίπτωση σαν αυτή του Κώτση.

Η Κασέλα είναι ένα ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο που πρέπει να διερευνηθεί ενδελεχώς.