Δόντια πυκνά και μαργαριταρένια

Δόντια πυκνά και μαργαριταρένια

Είναι η ζωή του ανθρώπου σαν το ταξίδι   του χελιού. Ταξιδεύει  μακριά, πολύ μακριά , είναι αδύνατον να  πιστέψει κάποιος   ότι  το  χέλι ξεκινάει  κάτω από μια ποταμίσια πέτρα   της Ηπείρου (αλλά και από κάθε τόπο), φτάνει στα βάθη του Ατλαντικού ωκεανού, αναπαράγεται και πάλι επιστρέφει από τους ίδιους δρόμους και ξαναφωλιάζει στην ίδια πέτρα απ’ όπου ξεκίνησε.  Παρομοίως οι άνθρωποι( στην ώριμη ηλικία ) κάνουμε το ταξίδι της επιστροφής και ξαναβρίσκουμε την πρώτη μας φωλιά. Πατρίδα είναι τα παιδικά μας χρόνια, λέει ο Σεφέρης. Οδοδείκτης  της επιστροφής  η μνήμη.  Στη δική μου γενιά (δεκαετία του 1950) η μνήμη  είναι ασπρόμαυρη, χρησιμοποίησε  το …ασπρόμαυρο φιλμ για να φωτογραφίσει τον τόπο και το χρόνο όπως ακριβώς  γυρίζονταν οι ταινίες εκείνης της εποχής και όπως μάς φωτογράφιζαν  (σπανίως) κάποιοι πλανόδιοι φωτογράφοι που έβγαιναν στα χωριά μας από τα Γιάννενα. Αλλά και αυτό που βλέπαμε τριγύρω μας μάλλον  ήταν ασπρόμαυρο, σίγουρα  πάντως ήταν ασπρόμαυρο το έμψυχο περιβάλλον. Οι γιαγιάδες μας κατάμαυρα ντυμένες , όλες είχαν κάποιο παιδί  να πενθήσουν, οι μανάδες μας παρομοίως μαυροντυμένες  κι ας ήταν κάτω από τα φορέματά τους τριάντα , τριανταπέντε ετών  το πολύ, όλες είχαν να κλάψουν κάποιον δικό τους  νέο   άνθρωπο που χάθηκε  στις αρρώστιες, στους πολέμους και ιδίως στον εμφύλιο και οι ιστορίες που ακούγονταν  τριγύρω μας κι’ αυτές ήταν κατάμαυρες , διάστικτες όμως  με πιτσιλιές αίματος. Και οι νύφες στη στέψη δεν φορούσαν  νυφικά λευκά.

 Στην αρχή της μνήμης μου με …θυμάμαι να φοράω φουστάνια ( αποφόρια των αδερφάδων μας) όπως και τα άλλα συνομήλικα αγόρια, εκεί  περίπου στα πέντε μας   χρόνια αποφάσιζαν οι  γονείς μας να μας ντύσουν σύμφωνα με το φύλο μας και φορούσαμε πλέον  τα πρώτα μπαλωμένα κοντά  παντελόνια , αποφόρια των μεγαλύτερων αδερφών μας. Και μετά μπαίναμε ξυπόλυτοι στο άγριο παιχνίδι της ζωής, στις παγίδες , στο επικίνδυνο κολύμπι  των νεροσυρμών, στο πρωτόγονο ψάρεμα,  στις φρουτοκλοπές, στον πετροπόλεμο, αμείλικτοι για τις ζωές των πουλιών, των χελωνών, των  φιδιών και … των  παιδιών από  ξένους μαχαλάδες. Ο,τι ακούγαμε από την αγριότητα των πολέμων το αναπαράγαμε στο παιχνίδι. Και τι παιχνίδια είχαμε για να παίζουμε?  Τόπια καμωμένα από κουρέλια, κονσερβοκούτια από την επισιτιστική βοήθεια της Ούνδρας (Αμερικανική επισιτιστική βοήθεια),  χαμένες χειρομβοβίδες , χαμένα φυσεκλίκια των ανταρτών που τα ρίχναμε στη  φωτιά και  δημιουργούσαν θεαματικές  … πασχαλινές εκρήξεις!  Θυμάμαι  για πάντα το αίμα από το χοντρό δάχτυλο τού  δεξιού ποδιού μου όταν τρέχοντας να σκαρφαλώσω πρώτος σε μια ξένη κερασιά, το δάχτυλό μου χτύπησε σε κάτι μεταλλικό και αυτό το μεταλλικό ήταν μια μισοβυθισμένη στο χώμα χειρομβοβίδα. Εγινα επιτέλους ιδιοκτήτης μιας χειρομβοβίδας! Τη θέση του πόνου την πήρε η άμυαλη χαρά. Είχα πλέον  μεγαλύτερη εξουσία στην ομάδα, μπορούσα  να την κάνω ο,τι ήθελα και αυτό που θέλησα ( και το αποδέχτηκαν με άγριο ενθουσιασμό και τα άλλα παιδιά) ήταν να την  τινάξουμε πάνω σε μια τεράστια  άσκαστη ρουκέτα του εμφυλίου  που οι  χωριανοί λέγαν ότι   ο πιλότος …  νομίζοντας ότι βομβαρδίζει   θέση  ανταρτών την έριξε καταπάνω σε σπίτι και εκείνη χτύπησε την νοικοκυρά του σπιτιού που στέκονταν στην θύρα, της τρύπησε την κοιλιά, ακολούθως τρύπησε το σανιδένιο πάτωμα , έπεσε το κατώι όπου σταυλίζονταν    βόδια, τρύπησε το σώμα ενός βοδιού και βυθίστηκε άσκαστη δυο μέτρα μέσα στο χώμα! Αυτή την καταραμένη  ρουκέτα την είχαμε άχτι. Ξέραμε  τη ρεματιά όπου την απόθεσαν οι χωριανοί για να αχρηστευτεί από τα νερά, τη βρήκαμε, την ψαχουλεύαμε και ματαίως την πετροβολούσαμε για να σκάσει. Τώρα όμως με μια χειρομβοβίδα διαθέσιμη άλλαζαν τα δεδομένα. Τέλος πάντων μπήκα αρτιμελής στη μαθητική ζωή αλλά και στις κτηνοτροφικές  ασχολίες. Ανοίχτηκαν τότε  δυο κόσμοι μαγικοί, αλληλοσυμπληρούμενοι, η μάθηση και η βουκολική ζωή με τον ρομαντισμό που την περιγράφει ο Κρυστάλλης. Επεσα με βουλιμία και στα δυο.  Μέσα  στο τρίχινο σακούλι του  βοσκού μαζί με την τροφή, συνήθως ψωμοτύρι, υπήρχε και ένα λεκιασμένο δωδεκάφυλλο τετράδιο  όπου αποτύπωνα  με  θεία  αφέλεια μιμήσεις διηγημάτων του Χρηστοβασίλη και του Κρυστάλλη. Ειχα την τύχη να έχω δάσκαλο  τον Νικόλαο Τσινάβο που με… μανάριζε στα γράμματα και με προμήθευε σχολικά  περιοδικά  και βιβλία κουβαλώντας τα από τα Γιάννενα ενώ το λεωφορείο τον αποβίβαζε δυο ώρες ποδαρόδρομο μακριά από το χωριό. Το πατρικό μου σπίτι πετρόχτιστο, χτισμένο πριν τη γέννησή μου από τον νεαρό πατέρα μου και άλλους γείτονες μαστόρους, με απέραντη θέα στα βουνά της Β.Ηπείρου και στο Πάπιγκο. Από τη θύρα του βγήκαν  νυφάδες οι αδερφές μου με τα σπαρακτικά  γαμήλια μοιρολόγια της Ηπείρου αλλά και από την ίδια θύρα βγήκαν τα λείψανα των γονέων μου που άφησαν πλήρεις ημερών εκεί μέσα το πνεύμα τους. Όταν  άρχισα να αισθάνομαι τη δημοτική μουσική  τόσο κατακλύσθηκα από εκστατικά συναισθήματα ώστε να  πιστεύω   σήμερα ότι κατέχω κάποιο…  βαθμό μύησης. Θυμάμαι  στα πρώτα χρόνια της ζωής μου τις αθάνατες κομπανίες των Χαλκιάδων , του  Κίτσου Χαρισιάδη κ.α. να κάθονται κατάχαμα, σταυροπόδι στα μεσοχώρια και στα εξωκλήσια, χωρίς μικρόφωνα και να τελούν εκστασιασμένοι τα Ηπειρωτικά Μυστήρια.

Και μετά ήρθα στα Γιάνεννα για τη  Μέση  Εκπαίδευση. Στα Γιάννενα που είναι το μισό χρόνο …’’γυάλινα και μαλαματένια’’  και τον άλλο μισό σαβανωμένα στην ολόλευκη παγερή ομίχλη της λίμνης και τα παραλίμνια δέντρα  γίνονται κάθε τόσο εφήμεροι κρουστάλλινοι πολυέλαιοι .Και όταν επιτέλους καλοκαίριαζε  κάναμε σχολικές εκδρομές  στη Δωδώνη  και στον ποταμό Βοιδομάτη    και  βουτούσαμε από τα πλατάνια  στα κατάψυχρα, πεντακάθαρα  νερά του. Και μετά κάποιο σκαριαρχείο  για μπάνιο  στη λίμνη, στη θέση Δώδεκα , στο βαθύτερο σημείο της λίμνης εκεί όπου έπνιξε ο Αλή- πασάς την κυρά- Φροσύνη. Στην περίοδο των εξετάσεων του Λυκείου έπαιρνα πρωί-πρωί το καραβάκι, πήγαινα στο νησί   έχοντας μαζί μου τα βιβλία, ανέβαινα στο ύψωμα,( τότε δεν ήταν δασωμένο) και επέστρεφα το βράδυ… διαβασμένος  και μαγεμένος.

 Αχ…Γιάννενα -πόλη παγίδα, γυάλινη και μαλαματένια. Ακόμη έχω στ’ αυτιά μου το τραγούδι της Σειρήνας που με  προσκαλεί στο νησάκι τραγουδώντας μου…’’ δόντια πυκνά και μαργαριταρένια!’’

Βασίλης Γκουρογιάννης

4-5-2021

 

Αφορισμός

Αφορισμός*

 Γεννήθηκα στα 1912. Ο πατέρας μου έφυγε στην Αμερική . Με άφησε δυο χρονών, στα τέσσερα ορφάνεψα και από μάνα. Απόμεινα με τη γιαγιά μου. Ηταν τότε τα χρόνια της μεγάλης αγωνίας. Εφευγε ο κόσμος για την Αμερική να ζήσουν , να καζαντίσουν και να βοηθήσουν αυτούς που άφηναν πίσω. Να όπως γίνεται τώρα με τη Γερμανία. Το ταξίδι κράταγε μήνα και βάλε. Τα εισιτήρια ήταν ακριβά, δανείζονταν με βαρύ τόκο, υπόγραφαν χαρτί, υποθήκευαν σπίτια και χωράφια κι’ αν χάνονταν στην Αμερική και δεν έστελναν τα δανεικά με τον τόκο χάνονταν και οι δικοί τους εδώ πίσω. Εκείνα τα χρόνια γινόταν η Εξώνηση, αυτή ήταν ένας νόμος , όποιος δεν έστελνε πίσω τα δανεικά στη συμφωνημένη ημερομηνία, η περιουσία του πήγαινε σ’ αυτόν που τον δάνεισε, δίχως άλλο. Ο πατέρας μου δε ματαφάνηκε, δεν έστειλε τα δανεικά και μου ήρθε η Εξώνηση κατακέφαλα . Μετά πέθανε και η βάβω μου. Εφαγα περισσότερες μπάτσες απ’ όσες τρώει το ντέφι. Ξεσπιτώθηκα. Μικρό κορίτσι , πεντάρφανο έφκιαξα με τα χεράκια μου ένα καλυβάκι που χωρούσε εμένα και μια άσπρη γιδούλα, κοιμόμασταν αγκαλιασμένες σαν αδερφούλες να ζεσταίνει η μια την άλλη, το κλάμα που έκανα όταν την έδωσα στο χασάπη δε λέγεται! Ακόμα δεν περνάω από τα σφαγεία κάτω στη λίμνη, με τα χρόνια μου φαίνεται σα να πούλησα την αδερφή μου στο χασάπη και την έσφαξαν εκεί. Μετά πήγα υπηρέτρια στους Κ…. Ηταν σόι με δικηγόρους. Την πάλεψα την Εξώνηση και το Δικαστήριο μου γύρισε πίσω μόνο το αμπέλι. Κάτι ήταν κι’ αυτό. Ενα καλό αμπελάκι στη μέση του χωριού με πηγάδι στην άκρη και ροδιές, καλό και για σπιτότοπος. Αυτοί όμως ένα βράδυ μπήκαν με κλαδευτήρια και κασάρες και το έκαναν κουτσούμπι. Ποιος τους είδε όμως να μαρτυρήσει και να δικαστούν; Ανάλαβε τότε η Δικαιοσύνη του θεού. Ο παπάς χτύπησε την καμπάνα μέρα καθημερινή, μαζεύτηκαν οι χωριανοί από τις δουλειές με την ψυχή στο στόμα. Γύρισε την κολυμπήθρα στη μέση της εκκλησιάς, ανέβηκε απάνω, έβγαζε αφρούς. Φοβέριζε την Αγιά- Παρασκευή << Αη-_Παρασκευούλα, σε περετεύω πιστά πενήντα χρόνια. Αν δε βρεις τους αίτιους θα μαζέψω ξύλα και θα σε κάψω! Άλλο τίποτε δε σου γύρεψα τόσα χρόνια>> . Εβαλε τον αφορεσμό για τους αίτιους που έβλαψαν την ορφανή να φανερωθούν σε σαράντα μέρες αλλιώς να τους πιάσουν οι κατάρες του αφορεσμού. Πέρασαν οι σαράντα μέρες, τίποτε δε φανερώθηκε. Πέρασαν χρόνια. Ολα ξεχασμένα. Μια μέρα φάνηκε στην πόρτα μου η Λάμπρω του Π… Μπα! Απόρεσα. Η Λάμπρω που δεν αλλάζαμε ούτε καλημέρα ! Τα μάτια της έτρεχαν βρύσες και έσταζαν στη γκαστρωμένη κοιλιά της. Καθίσαμε στο πεζουλάκι. Μου τα ξομολογήθηκε όλα, μου γύρεψε να της βαφτίσω το αγέννητο, εγώ το δέχτηκα και με το ναι με έλεγε κουμπάρα σαν για να μη μετανοιώσω. Το χωριό κάτι μυρίζονταν για τις γέννες της αλλά όχι σ’ αυτό το σημείο! Αμα τα άκουσα όλα αυτά τρεις μέρες έκανα να κλείσω μάτι. Πόνεσε η καρδιά μου σα να τα γέννησα εγώ. Η κακομοίρα μου τα’πε και ξαλάφρωσε η καρδούλα της . « Ο πατέρας μου κουμπάρα με πήρε στο λαιμό του. Εγώ τι ήξερα, κι’ εγώ μικρό παιδάκι ήμουν. Πλήγιασαν τα χέρια μου από το κλαδευτήρι. Ολη νύχτα χούχιαζε ‘άιντε και άιντε θα φωτίσει η μέρα’ Αυτά που τράβηξα δεν έχουν μολογημό! Στην πρώτη αγκαστριά το’ νιωθα να κολυμπάει μέσα στην κοιλιά μου σα να ήταν ψάρι σε στέρνα. Και μήπως δεν ήταν; Δεν ησύχαζε ούτε μέρα ούτε νύχτα. Κάτι με ξεσήκωνε κουμπάρα όταν έβρεχε να θέλω να βγαίνω όξω στην ερημιά χωρίς κατσούλι, να γίνομαι μούσκεμα πατώκορφα. Αυτό με αγάλιαζε. Με την κοιλιά στο στόμα πήγαινα σαν το βρυκόλακα στο ποτάμι, στην Τύρια, ξάπλωνα με την κοιλιά στα τρεχούμενα νερά, κι’ όταν ήρθε η ώρα του να βγει με ξέσκισε. Ερχόταν ανάποδα και τα λέπια του μ’ έσφαξαν. Στράγγιξε όλο το αίμα μου. Μακάρι να χανόμουν τότε. Κι’ όμως κουμπάρα το βύζαξα κοντά τρεις μήνες. Ορκίσαμε τη μαμή να μη πει κουβέντα. Της κόπηκε η ανάσα κι΄αυτηνής της συχωρεμένης που είχε δει τόσα και τόσα. Από το στηθάκι και κάτω δεν το ξεφάσκιωσα μέχρι το ξόδι του. Όταν άκουγε τη βροχή στα τσίγκια σπαρτάραγε να λυθεί. Το κλάμα του δεν το ακούσαμε μόνο ανοιγόκλεινε το στόμα όπως τα άλλα τα αληθινά ψάρια. Στο δεύτερο το μαρτύριο παρατράβηξε. Κλείσαμε το σπίτι μας κοντά δυο χρόνια. Γίναμε απόκοσμοι. Αυτό κουμπάρα βγήκε από το λαιμό και κάτω σαν το χελιδόνι! Ενα χελιδόνι να τόσο!!!σαν μεγάλο κοράκι, με τις φτερούγες του , με τα όλα του. Στην αγκαστριά νόμιζα πως θα πετάξω. Στεκόμουν στην άκρη του γκρεμού, ζυγιζόμουν να πέσω κάτω να γλυτώσω αλλά δε σιγορευόμουν ότι θα σκοτωθώ κι’ αν ακόμα έπεφτα από τόσο ψηλά! Σκοτώνονται τα πουλιά από πέσιμο; Ηξερα τι κλωσάω. Ενιωθα ότι ο θεός ακόμα με τιμωράει. Για ένα αμπέλι κι’ αυτός ο Μεγαλοδύναμος πολύ με βασάνισε ενώ ο πατέρας μου ο κύριος αίτιος χόρτασε ρακιά και όταν τού ήρθε η ώρα του έβγαλε την ψυχή του ευχαριστημένος σαν ρουφηξιά από τσιγάρο. Δε μπορώ να κρίνω τον Μεγαλοδύναμο, ούτε τι έχει μέσα στο μυαλό του. Δυο καταδίκες μεγάλες για μια αμαρτία, ποιός δικαστής δικάζει δυο φορές, μια φορά δικάζει ο νόμος. Δεν ξέρω , δεν μπορώ να κρίνω τα θελήματά Του, είμαι ακόμα στα χέρια Του. Τι θα βγει πάλι από δω μέσα; Δε θα το πιστέψεις κουμπάρα ας ήταν όπως ήταν όταν όμως έρχονταν η ώρα και καρφώναν το κασόνι να τα θάψουν πέρα στο Πουρνάρι όπου θάβαμε τα αβάφτιστα γινόμουν σαν τη σκύλα και χύμαγα να τα ξεκαρφώσω με τα δόντια. Που λες , στο δεύτερο ο Μεγαλοδύναμος μου φύλαγε τον πιο μεγάλο παιδεμό. Δύο χρόνια το κράτησε στη ζωή και ένα στην κοιλιά κοντά τρία. Τα μεγάλα μαρτύρια γινόσαντε όταν έρχονταν και όταν έφευγαν τα χελιδόνια. Το χειμώνα τον έβγαζε με ύπνο μέρα, νύχτα μα την άνοιξη φτεροκοπούσε σαν πουλί, μάτωνε, έχωνε το κεφάλι στις σιδεριές των παραθυριών να βγει , να σμίξει με τ’ άλλα χελιδόνια. Φράξαμε τα παραθύρια, χαλούσαμε τις χελιδωνοφωλιές στο χαγιάτι να μη το ξεσηκώνουν με τα τσιρίγματά τους. Το φθινόπωρο λες και ένιωθε ότι τα χελιδόνια φεύγουν κι’ αυτό θα απομείνει πίσω και δεν ησύχαζε , χτυπιόταν ως πέρα τον Αη- Δημήτρη. Γι’ αυτό κουμπάρα είμαι στην πόρτα σου, έχεις μικρά παιδιά και ξέρεις, ελπίζω κουμπάρα σε τούτο ο θεός να με λυπηθεί. Ενας που ξέρει από τέτοια θεοτικά με συμβούλεψε να το βαφτίσεις εσύ κι’ αν γεννηθεί άνθρωπος θα βγω στο μεσοχώρι να το φωνάξω, θα τα πω όλα με το νι και με το σίγμα για να βάλουν μυαλό όλοι οι πλεονεκτες. Ο άντρας μου συμφωνεί. Βάλε το όνομα της μάνας σου αν γεννηθεί τσούπρα ή του πατέρα σου αν γεννηθεί παιδί. Ποιός ξέρει τι του έλαχε κι’ αυτουνού εκεί πέρα και δεν έστειλε πίσω τα δανεικά…» .

 *Εμπνευσμένο από μια παλιά διήγηση 

Βασίλης Γκουρογιάννης Σπ. Μελά 9, ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ Τ.Κ 144 52

χρονική...μούφα

Πέννα 13 Απριλίου 2021

 ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΑΜΑΧΩΝ ΣΤΗΝ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ ΑΠΟ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΤΣΑΜΗΔΕΣ, ΚΑΤΑ ΤΟ 1940-44 

Τα θύματα του άμαχου Χριστιανικού πληθυσμού, κατά το διάστημα της Κατοχής, από τους Αλβανοτσάμηδες!. 

Στο ιστολόγιο "ΠΕΝΝΑ" είδα την παραπάνω ανάρτηση. Το κείμενο συνοδεύεται από μια φωτογραφία. Πρόκειται για επιστολικό δελτάριο του 1912, το οποίο κυκλοφόρησε με αφορμή τη δράση των ατάκτων σωμάτων των μουσουλμάνων στην περιοχή της Ηπείρου λίγο πριν την καταλάβει ο ελληνικός στρατός. Τώρα τί γυρεύει αυτή η φωτογραφία του 1912 στα 1940-44 μόνον ο θεός και ο συντάκτης του ιστολογίου γνωρίζουν!!!

Η μέρα με τη νύχτα!

Την ίδια ώρα που απολαμβάνω το βιβλίο "ΤΑ ΛΙΘΑΝΑΓΛΥΦΑ ΣΤΗ ΛΑΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ" από τον εξαίρετο Πυρσογιαννίτη φίλο Βασίλη Παπαγεωργίου, τα "ψαχτήρια" ετοιμάζονται να σπάσουν ένα λιθανάγλυφο που απεικονίζει τα εργαλεία του μάστορα, γιατί πιστεύουν ότι πίσω του κρύβεται θησαυρός των μασόνων!!! ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΩΤΗΡΙΑ!

Λαγκάβιτσα

Λαγκάβιτσα, η. Παραπόταμος του Καλαμά. Και Λογκοβίτσα και Λαγκάτσα και Λαγκάδισσα Σύμφωνα με τον Vasmer προέρχεται από το παλαιοσλαβικό Lọgovica από το lọgъ λιβάδι, βάλτος, επίπεδη χαμηλή περιοχή με μικρό δάσος) O Σ. Λέτσας αναφερόμενος στον Vasmer γράφει: "...'λάγκα': κόλπος, λιβάδι, κοιλάδα,ως και στροφή, καμπή. Ίσως γιατί το ποτάμι είναι όλο στροφές..." Πρβ. Λαγκαδίκια, τα < σλαβ. Lъkavik = τόπος σε λαγκαδιά (lъka = λιβάδι, λαγκάδι). Επίσης τοπωνύμιο Λαγκάτσα "ποταμάκι που ξεκινώντας από την ομώνυμη αναβρυστική λούτσα διασχίζει τον κάμπο" Κούρεντα) και γέφυρα της Λαγκάτσας που αναφέρεται απο τον Λαμπρίδη μεταξύ Τσιαρκοβίτσας και Μαλακασίου". "Λαγγάτσα" στα Γιάννενα, ονομάζουν μικρό ρέμα (στην ουσία τάφρο) που δέχεται εποχιακά τα στραγγιστικά νερά μιας κοιλάδας χωρίς να εκβάλλει πουθενά.Βλ. Λαγγάτσα (με μικρό πετρογέφυρο) κοντά στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο. Κώδικας της μονής Ξενοφώντος του Αγίου Όρους που γράφτηκε στις 13 Μαρτίου 1181 αναφέρει την «αρχοντίαν Λογγαβίτζαν» της Βαγενετίας, που μπορεί να τοποθετηθεί γύρω στον ποταμό.

Προτεινόμενη διαδρομή

Χάρτης που παρουσιάζει τη θέση της σπηλιάς του Λύκου και τη διαδρομή ως εκεί. Η πρόταση είναι να συνεχιστεί το μονοπάτι μέχρι το ποτάμι εκεί που βρίσκονται τα ερείπια του "παλιογέφυρου". Αν κάποιος συνεχίσει στη δεξιά όχθη της Λαγγάβιτσας μπορεί να μπει μέσα στο λάκκο και να δει το γεφύρι "στο Μάρμαρο" το οποίο χτίστηκε (μαζί με άλλα) για να μεταφέρει το νερό από τη δέση στους μύλους και τα χωράφια της περιοχής. Ψηλά πάνω στο βράχο είναι σκαλισμένο το αυλάκι το οποίο είναι επισκέψιμο. Απο εκεί μπορεί να σκαρφαλώσει κανείς στο "Καστρί" αρχαίο κάστρο που βρίσκεται στην αριστερή όχθη της Λαγγάβιτσας. Βέβαια θα πρέπει να διανοιχτούν και να σημαδευτούν τα μονοπάτια!

Το γεφύρι στο μάρμαρο

Το Καστρί

Το μυλαύλακο

Τί χαλεύουν τα αλάνια μέσα στα ρουμάνια;

Ο τίτλος θα μπορούσε να ήταν στίχος από ρεμπέτικο αλλά δυστυχώς δεν είναι. Σήμερα, επισκέφτηκα τη σπηλιά του Λύκου. Θα ανεβάσω το μονοπάτι σε χάρτη. Έχουμε σημαδέψει τη διαδρομή, οπότε η πρόσβαση θα είναι εύκολη. Ως εδώ τα καλά. Τα άσχημα νέα (πάντα υπάρχουν σ' αυτή τη χώρα άσχημα νέα) είναι ότι, πριν από μας μπήκαν στη...σπηλιά οι οχτροί. Τα "αλάνια" ή καλύτερα τα τσογλάνια! Τα ψαχτήρια, οι χρυσόκαυλοι ή όπως αλλιώς αυτοχαρακτηρίζονται. Κι έκαναν τη σπηλιά άνω κάτω! Αν κατοικήθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια, μιά και το ποτάμι είναι ακριβώς από κάτω, δεν τους απασχόλησε! Αυτοί κατέσκαψαν τα πάντα! Όπως καταστρέφουν τα γεφύρια γιατί το φτωχό τους το μυαλό μιλάει για τις χρυσές γουρούνες με τα γουρουνάκια! Πριν οι παλαιοντολόγοι πάρουν πρέφα το σπήλαιο, αυτοί κατέστρεψαν όλα τα στοιχεία! Τώρα μη μου πείτε τι έκανε η αστυνομία, το δασαρχείο, οι αρχαιολόγοι. Είπαμαν. Η μισή Ελλάδα κοιμάται κι η άλλη μισή σκάφτει!

Το πετρογέφυρο της Λεφτοκαρυάς

Ήταν (μέχρι χτες) το τελευταίο (γνωστό) πετρογέφυρο του Καλαμά, που δεν είχα επισκευτεί. Το ξετρύπωσε ο Θανάσης ο Πέτρου και το δημοσίευσε ο Πήλιο Μαντάς στο ευαγγέλιό του.Υδατογέφυρο κι έφερνε νερό στα χωράφια. Τα άλλα χάθηκαν κι αυτό αν περάσει καμιά μπουλντόζα δεν θάχει καλύτερη μοίρα. Όμως για την ώρα στέκει (σαμαρωμένο με τσιμενταύλακο).

4 Οχτώβρη 1821. Στρατολόγηση μισθοφόρων από την Τσαμουριά

Documents: 1821 155 [574/29, regarding the recruitment of soldiers from Chameria]

To the Commander-in-Chief [Hurşid Pasha] October 4, 1821 Following the request of Yusuf Pasha, who is currently in Patras, to Your Excellency, we had previously written to you to enlist and dispatch immediately an additional three to four thousand troops for the succor of Tripolitsa and to be deployed in the Morea as required. As we take this issue very seriously, after extensive discussions and in accordance with His Imperial Majesty’s writ, we consulted certain men of knowledge. It transpires that the region known as Chameria is composed of four kazas, namely Delvinë proper, [illegible place name, most probably referring to Filiates],1 Paramythia,2 and Mazaraki.3 It was formerly inhabited by a large population; however, after the tumult and oppression caused by Tepedelenli [Ali Pasha], the population has dispersed.4 At present, some functionaries in the Morea and other places have managed to gather a large number of Cham troops [Muslim Albanian mercenaries from Chameria] under their command. Consequently, these four districts themselves can provide about three thousand troops altogether. Nevertheless, the kazas of Paramythia and Margariti have long been on good terms with the kapudana bey, among whom he wields great influence. The kapudana bey has demanded 1,500 salaried soldiers from these two kazas, though we do not yet know whether these troops have reached him. Given their good relations with the kapudana bey, however, it can be assumed that they will arrive soon. Therefore, both districts will have reached the limits of their capacity and cannot be expected to provide any more soldiers. It is improper to request more soldiers from them again by an imperial order. However, according to the register, if the former two kazas, namely, Delvinë proper and [illegible place name, most probably referring to Filiates], can provide soldiers under eleven beys and aghas who would contribute at their own expense, as opposed to salaried soldiers, a total number of 1,150 soldiers can be recruited. It would not be suitable to appoint a commander or a mir-i miran5 for these troops from among the beys and aghas or to provide this commander with a salary. Thus, it is necessary that they be employed by imperial orders, which have been issued separately to every bey and agha in the register, demanding their personal participation and a specified number of retinues. In addition, a blank imperial order has been sent to Your Excellency requesting that you appoint a commander of all these troops. It will not be necessary for the Sublime State to provide payment for them; however, should any among them be in poor condition and in need of treatment, Your Excellency is reminded that you may make the necessary expenditures at will. As Your Excellency enjoys great fame and prestige in those regions, their recruitment and transportation should present no difficulty. Should more troops be required, their own districts along the shore will be devoid of soldiers; hence, the specified number will suffice. His Imperial Majesty has again been informed of these conditions, and the ensuing imperial writ was issued: by imperial command, the aforementioned people [beys and aghas of Chameria] are to be appointed, and a blank order for the appointment of a commander will be issued and sent, with a copy of the register book mentioned above attached. In accordance with the imperial orders, the number of soldiers specified will be recruited from the kazas in question; a suitable person will be appointed their commander, and all will be rushed to Yusuf Pasha. Those among the soldiers with greater need will be supplied with assistance at your own expense; for this, this letter commands that great care must be taken. 

 1 Filiates (Turk. Filyat, Gr. Φιλιάτες): district and town in Thesprotia, northwest Greece. 2 Paramythia (Turk. Aydonat, Gr. Παραμυθιά): district and town in Thesprotia, northwest Greece. 3 Mazaraki (Turk. Mazarak, Gr. Μαζαράκη): district in Thesprotia, northwest Greece. In Ottoman registers often mentioned together with Margariti (Turk. Margaliç, Gr. Μαργαρίτι), which was the administrative center of the nahiye [district] of Mazarak. For Ottoman Chameria, see Evangelia Balta, Fehmi Yılmaz, and Filiz Yaşar, “Tsamouria—Nineteenth Century Ottoman Thesprotia,” in Björn Forsén (ed.), Thesprotia Expedition I: Towards a Regional History, Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens, vol. XV (Helsinki: Foundation of the Finnish Institute at Athens, 2009), pp. 245–73. 4 After being forcibly expelled by Tepedelenli Ali Pasha in 1804, the Muslim Albanian dynasties of Chameria sought refuge in the Ionian Islands. See Balta, Yılmaz, and Yaşar, “Tsamouria— Nineteenth Century Ottoman Thesprotia,” p. 257  5 Mir-i miran: pasha of two horsetails. Viziers were pashas of three horsetails

Έγγραφο: 1821 155

[574/29, σχετικά με την στρατολόγηση στρατιωτών από την Τσαμουριά]
Προς τον Γενικό Διοικητή [Χουρσίτ πασά]
4 Οκτωβρίου 1821

 Προς τον Αρχιστράτηγο [Χουρσίτ πασά] 4 Οκτωβρίου 1821 

Μετά από αίτημα του Γιουσούφ πασά, ο οποίος βρίσκεται στην Πάτρα, προς την Εξοχότητά σας, σας είχαμε γράψει προηγουμένως να στρατολογήσετε και να αποστείλετε αμέσως επιπλέον τρεις έως τέσσερις χιλιάδες στρατιώτες για την υποστήριξη της Τριπολιτσάς και για να αναπτυχθούν στον Μοριά, όπως απαιτείται. Καθώς λαμβάνουμε το θέμα αυτό πολύ σοβαρά υπόψη μας, μετά από εκτεταμένες συζητήσεις και σύμφωνα με την εντολή της Αυτού Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητας, συμβουλευτήκαμε ορισμένους άνδρες με γνώσεις. Αποδεικνύεται ότι η περιοχή που είναι γνωστή ως Τσαμουριά αποτελείται από τέσσερις καζάδες, δηλαδή το ίδιο το Δέλβινο, [δυσανάγνωστο τοπωνύμιο, που πιθανότατα αναφέρεται στους Φιλιάτες],1 την Παραμυθιά,2 και το Μαζαράκι.3 Παλαιότερα κατοικούνταν από μεγάλο πληθυσμό- ωστόσο, μετά την αναταραχή και την καταπίεση που προκάλεσε ο Τεπελενλής [Αλή Πασάς], ο πληθυσμός έχει διασκορπιστεί.4 Σήμερα, ορισμένοι αξιωματούχοι στον Μωριά και σε άλλα μέρη έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν υπό τις διαταγές τους μεγάλο αριθμό Τσάμηδων [μουσουλμάνων Αλβανών μισθοφόρων από την Τσαμουριά]. Κατά συνέπεια, οι τέσσερις αυτές περιοχές μπορούν από μόνες τους να διαθέσουν συνολικά περίπου τρεις χιλιάδες στρατιώτες. Παρ' όλα αυτά, οι καζάδες της Παραμυθιάς και του Μαργαριτίου έχουν από καιρό καλές σχέσεις με τον Καπουδάν μπέη, μεταξύ των οποίων ασκεί μεγάλη επιρροή. Ο Καπουδάν μπέης έχει ζητήσει 1.500 μισθοφόρους στρατιώτες από αυτούς τους δύο καζάδες, αν και δεν γνωρίζουμε ακόμη αν οι στρατιώτες αυτοί έχουν φτάσει σ' αυτόν. Ωστόσο, δομένων των καλών τους σχέσεων με τον Καπουδάν μπέη,  μπορούμε να υποθέσουμε ότι θα φτάσουν σύντομα. 

Ως εκ τούτου, και οι δύο επαρχίες θα έχουν φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων τους και δεν μπορεί να αναμένεται να παράσχουν περισσότερους στρατιώτες. Είναι ανάρμοστο να τους ζητηθούν και πάλι περισσότεροι στρατιώτες με αυτοκρατορική διαταγή. Ωστόσο, σύμφωνα με το μητρώο, εάν οι δύο προηγούμενοι καζάδες, δηλαδή το ίδιο το Δέλβινο και η [δυσανάγνωστο όνομα τόπου, πιθανότατα αναφέρεται στους Φιλιάτες], μπορούν να παράσχουν στρατιώτες υπό έντεκα μπέηδες και αγάδες που θα συνεισφέρουν με δικά τους έξοδα, σε αντίθεση με τους μισθοφόρουςσ τρατιώτες, μπορεί να στρατολογηθεί συνολικός αριθμός 1.150 στρατιωτών. Δεν θα ήταν σκόπιμο να διοριστεί ένας διοικητής ή ένας μπεηλέρμπεης 5 για αυτά τα στρατεύματα μεταξύ των μπέηδων και αγάδων ή να δωθεί μισθός σε αυτόν τον διοικητή. Έτσι, είναι απαραίτητο να απασχοληθούν με αυτοκρατορικές διαταγές, οι οποίες έχουν εκδοθεί χωριστά σε κάθε μπέη και αγά του μητρώου, απαιτώντας την προσωπική τους συμμετοχή και συγκεκριμένο αριθμό συνοδών. Επιπλέον, έχει αποσταλεί στην Εξοχότητά σας κενή αυτοκρατορική διαταγή με την οποία ζητείται να διορίσετε διοικητή όλων αυτών των στρατευμάτων. Δεν θα είναι απαραίτητο για την Υψηλή Πύλη να παράσχει πληρωμή για αυτούς- ωστόσο, εάν κάποιος από αυτούς είναι σε κακή κατάσταση και χρειάζεται θεραπεία, υπενθυμίζεται στην Εξοχότητά σας ότι μπορείτε να κάνετε τις απαραίτητες δαπάνες κατά βούληση. Καθώς η Εξοχότητά σας απολαμβάνει μεγάλη φήμη και κύρος στις περιοχές αυτές, η στρατολόγηση και η μεταφορά τους δεν θα παρουσιάσει καμία δυσκολία. Σε περίπτωση που απαιτηθούν περισσότερα στρατεύματα, οι δικές τους περιοχές κατά μήκος της ακτής θα στερούνται στρατιωτών- ως εκ τούτου, ο καθορισμένος αριθμός θα είναι επαρκής. Η Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότητα ενημερώθηκε εκ νέου για τις συνθήκες αυτές και εκδόθηκε το ακόλουθο αυτοκρατορικό διάταγμα: Με αυτοκρατορική εντολή, οι προαναφερθέντες [μπέηδες και αγάδες της Τσαμουριάς] θα διοριστούν και θα εκδοθεί και θα αποσταλεί κενή διαταγή για τον διορισμό διοικητή, με συνημμένο αντίγραφο του προαναφερθέντος βιβλίου μητρώου. Σύμφωνα με τις αυτοκρατορικές διαταγές, ο αριθμός των στρατιωτών που καθορίζεται θα στρατολογηθεί από τους εν λόγω καζάδες- ένα κατάλληλο πρόσωπο θα διοριστεί διοικητής τους και όλοι θα σπεύσουν στον Γιουσούφ πασά. Όσοι από τους στρατιώτες έχουν μεγαλύτερη ανάγκη θα λάβουν βοήθεια με δικά σας έξοδα- γι' αυτό, η παρούσα επιστολή προστάζει να δοθεί μεγάλη προσοχή. 

1 Φιλιάτες (τουρκ. Filyat, Ελλ. Φιλιάτες): συνοικία και πόλη στη Θεσπρωτία,  στη βορειοδυτική Ελλάδα. 2 Παραμυθιά (τουρκ. Aydonat, Ελλ. Παραμυθιά): συνοικία και πόλη στη Θεσπρωτία,  στη βορειοδυτική Ελλάδα. 3 Μαζαράκι (Τουρκ. Mazarak, Ελλ. Μαζαράκι): συνοικία στη Θεσπρωτία, βορειοδυτική Ελλάδα. Στα οθωμανικά μητρώα αναφέρεται συχνά μαζί με το Μαργαρίτι (τουρκ. Margaliç, Ελλ. Μαργαρίτι), που ήταν το διοικητικό κέντρο του ναχιγιέ [περιφέρειας] του Μαζαρακιού. Για την Οθωμανική Τσαμουριά, βλ. Ευαγγελία Μπαλτά, Fehmi Yılmaz, and Filiz Yaşar, “Tsamouria—Nineteenth Century Ottoman Thesprotia,” in Björn Forsén (ed.), Thesprotia Expedition I: Towards a Regional History, Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens, vol. XV (Helsinki: Foundation of the Finnish Institute at Athens, 2009, σελ. 245–73. 4 Αφού εκδιώχθηκαν βίαια από τον Αλή Πασά τον Τεπελενλή το 1804, οι μουσουλμανικές δυναστείες των Αλβανών της Τσαμουριάς ζήτησαν καταφύγιο στα Επτάνησα. Δες Balta, Yılmaz και Yaşar, ο.π.σελ. 257 5 Mir-i miran (Μπεηλέρμπεης): πασάς δύο ιππουρίδων. Οι βεζίρηδες ήταν πασάδες τριών ιππουρίδων.

“Those Infidel Greeks”: The Greek War of Independence through Ottoman Archival Documents.

 Από τις εκδόσεις BRILL κυκλοφόρησαν οι δυο πολυσέλιδοι τόμοι (1600 σελίδες) του έργου του Τούρκου ιστορικού Dr. Şükrü Ilıcak με τον τίτλο “Those Infidel Greeks”: The Greek War of Independence through Ottoman Archival Documents. (Αυτοί οι Άπιστοι Έλληνες: Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα Οθωμανικά Αρχεία) σε έκδοση του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη.

Το σημαντικό αυτό έργο ρίχνει φως στην επανάσταση του 1821 μέσα από τα οθωμανικά αρχεία.

Μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ: https://brill.com/view/title/60933

Του σπάρτου τα καμώματα

 Απολαμβάνω το βιβλίο του φίλου Μιχάλη Μηλιώνη από του Τσαμαντά: "Του σπάρτου τα καμώματα"! Πρόκειται για μια εξαιρετική δουλειά του Μιχάλη, ο οποίος συνηθίζει να εξαντλεί το θέμα του πριν το δημοσιεύσει. Τον έχω συνοδεύσει στις έρευνές του κι έχω διαπιστώσει την τεράστια σημασία που δίνει στη λεπτομέρεια!

Το βιβλίο συνοδεύεται από κατατοπιστικές φωτογραφίες, οι οποίες εισάγουν τον άπειρο αναγνώστη στον ξεχασμένο πια κόσμο του σπάρτου. 

Δεν θα μιλήσω βέβαια για τη δουλειά του φίλου Νίκου Καράμπελα και τις τόσο φροντισμένες εκδόσεις του Ιδρύματος ΑΚΤΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ. Άλλη μια εξαιρετική έκδοση!

Η Θεσπρωτία (μέσω...Πρεβέζης) έγινε πιο πλούσια με αυτή την έκδοση! Το σπάρτο βρήκε τον μάστορά του: Τον Μιχάλη Μηλιώνη.

Να δούμε ποιός θα τολμήσει να ασχοληθεί με τα...βούρλα!

Με αφορμή μια παράσταση

 Χτες το απόγευμα, παρακολουθήσαμε με άλλους "τυχερούς" μιά παράσταση στο αρχαίο θέατρο της Τιτάνης της Γιτάνης των Γιτάνων ή όπως θα ονομαστεί στο μέλλον αυτή η πόλη. (Γκούμανη πάντως δεν είναι, γιατί το χωριό "Γκούμανη" βρίσκεται πιο πέρα από τα ερείπια της αρχαίας πόλης).

Η σκηνοθέτης του έργου, αφού ύμνησε τον περιφερειάρχη Ηπείρου κατά πως όφειλε, μας είπε ότι δεν μπορούσαν να...στήσουν σκηνικά (κι έτσι βλέπαμε τους ηθοποιούς να κόβουν βόλτες πίσω από τη σκηνή μαζί με αργά προσερχόμενους, αστυνομικούς και υπεύθυνους της παράστασης. Λόγω έλλειψης σκηνικού είχαμε το κοριτσάκι του χορού που στραμπούληξε το πόδι της να σφαδάζει από πόνο -κι αυτή ήταν δυστυχώς η μοναδική αυθεντική ερμηνεία του απογεύματος!-  Επίσης ως σκηνικό είχαμε την εικόνα του εργοταξίου το οποίο θα μπορούσε να φτιαχτεί λίγο παραπέρα αλλά είναι εκεί που είναι και δεν φεύγει εύκολα!)

Η παράσταση ξεκίνησε με έναν καλοκαιρινό ήλιο να καίει μέσα στο νταμάρι του θεάτρου όχι γιατί κάποιοι σκέφτηκαν να μας θυμίσουν πως έβλεπαν θέατρο οι αρχαίοι αλλά επειδή δεν είχαν ...ρεύμα μέχρι την τελευταία στιγμή! (Το ξεφούρνισε κι αυτό η σκηνοθέτης, όταν είπε ότι ευτυχώς έχουμε ρεύμα κι έτσι θα έχουμε...ήχο! Σκέφτομαι με τρόμο τί διάολο παράσταση θα γινόνταν χωρίς φως και ήχο!)

Εν τέλει, μιά παράσταση σε καμίνι με τον ήλιο κόντρα και απαράδεκτα στριμωγμένοι λόγω πανδημίας, "απολαύσαμε" το έργο.

Οι ΒΑΚΧΕΣ του Ευριπίδη, είναι μια πολύ σπουδαία ιστορία για να την αντιμετωπίζει κανείς με δυό "μεγάλα" ονόματα ηθοποιών και κοριτσόπουλα που κάνουν σαν σπαστικά σε όλη τη διάρκεια της παράστασης. Αυτή ειδικά η τραγωδία δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με γυναικείες ψηλοτάκουνες μπότες και μακριά γάντια. Ο καψο Διόνυσος που κοπάναγε δυό κλάπες στην άκρη της σκηνής σαν χρεοκοπημένος οικοδόμος κι ο αγγελιαφόρος με το διαφανές τραπεζομάντηλο δεν συγκινούν πλέον τον μέσο θεατή! Ενδυματολογικά η παράσταση ήταν για τα σκουπίδια! Κάτι μπαλντάδες που κράδαιναν τα κοριτσόπουλα, πέντε μέτρα σωλήνας βρύσης και οι,,,κλάπες που προφανώς πήραν από το εργοτάξιο, 200 φράγγα έξοδα!

Τί έμεινε λοιπόν από τον Ευριπίδη; Η..μετάφραση; Πότε θα σταματήσουν οι.., νεοέλληνες λόγιοι να παριστάνουν ότι μπορούν να μεταφράσουν αρχαία Ελληνικά; Όταν απλώνεις πέντε μεταφράσεις στο τραπέζι της κουζίνας και παριστάνεις ότι μεταφράζεις απευθείας από το αρχαίο κείμενο, απλώς παραμυθιάζεσαι μαναχός σου! Να σε δω με τον πρώτο σωζόμενο πάπυρο, να συμπληρώνεις τα κενά και να χτυπιέσαι! Τα υπόλοιπα είναι ,,,φιλολογίστικα της κακιάς ώρας!

Τί έμεινε λοιπόν από τον Ευριπίδη; Η...σκηνοθεσία; Αυτή δεν ήταν σκηνοθεσία ήταν ...πολιτικό μανιφέστο! Τί δουλειά έχει ο Ευριπίδης με τον Καχριμάνη;

Τελικά η "αγαθή τύχη" της Θεσπρωτίας, δεν θέλησε να ανεβάσει πρώτος θεατρική παράσταση στο αρχαίο Θέατρο εκείνος που είχε μιλήσει για...'παλιόπετρες'. Όμως τύχη είναι αυτή...Μιά του κλέφτη δυό του κλέφτη, είδαμε τον Διόνυσο ...φαντάρο!

Πέρσι έκλασε, φέτος βρόμισε!

 Για την...άμεση κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού για το κορονοπάρτι της Σαγιάδας (που θα μας στείλει όλους αδιάβαστους!) έχω να σχολιάσω: (Τρίτη έγινε, την επόμενη Παρασκευή θα νάρθουν!!!)

"Πέρσι έκλασε, φέτος βρόμισε!"

Το νέο φαραωνικό έργο!

 Έτσι ΘΑ γίνει ο άξονας τελωνείο Μαυροματίου- Εγνατία.

Όταν ο Κωστάκης Καραμανλής εγκαινίασε το τελωνείο στο Μαυρομάτι, κανείς δεν σκέφτηκε από ποιόν δρόμο θα περνάνε όλοι αυτοί οι έρμοι που θα το χρησιμοποιήσουν! (Κανείς από την Ελλάδα, γιατί οι Αλβανοί έφτιαξαν ένα δρόμο για τους Άγιους Σαράντα...) Αυτό όμως δεν ξενίζει κανέναν, διότι έτσι γίνονται τα πράγματα εδώ: Πρώτα ρίχνεις τα μπετά της πλάκας και μετά φτιάχνεις τα θεμέλια!

Έπρεπε να ...ωριμάσει το θέμα! (Να σαπίσει δηλαδή). Τώρα επιτέλους λάβαμε τον δεύτερο χάρτη της προμελέτης! (Με ξεχασμένα στοιχεία από την πρώτη αλλά μην είμαστε μίζεροι και τα θέλουμε όλα τέλεια!) Το έργο θα αναλάβει η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ. Αυτή που έφτιαξε την Εγνατία που όλοι ξέρουμε πια. Άρα μην περιμένουμε και πολύ ...κοσκίνισμα! Μπουλντόζες, μπετονιέρες κι άγιος ο θεός!

Τί; Δε θέλεις το νέο δρόμο; θα αναρωτηθείτε. Θέλεις να περνάει μέσα από τη Σαγιάδα, το Ασπροκκλήσι, το Ράι, τη Νέα Σελεύκεια και την Ηγουμενίτσα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: Δεν θέλω να περνάει "διεθνής" (τρομάρα τους!) δρόμος μέσα από χωριά. Είναι έγκλημα! Σκοτώνεις κόσμο!

Το έγκλημα όμως αυτό το διαπράξανε και συνεχίζουν να το διαπράττουν (και θα το διαπράττουν μέχρι να τελειώσει ο νέος άξονας). 

Εγώ δεν θα μιλήσω για το τεράστιο ξεκοίλιασμα που θα προκαλέσει αυτός ο δρόμος. Από τη στιγμή που έγινε η Εγνατία (όπως η Ιονία και η Ολυμπία) τα πράγματα στην Ελλάδα έχουν τελειώσει οριστικά! Το τρένο του...Τρικούπη μπήκε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας! Εμείς ως... πετρελαιοπαραγωγός χώρα, στρώνουμε εκατομμύρια στρέμματα με άσφαλτο και καίμε εκατομμύρια τόνους πετρελαίου και βενζίνας πάνω σ' αυτή! Το τρένο είναι ασύμφορο για τους μεγαλοεργολάβους που φτιάχνουν δρόμους τέρατα, ασύμφορο για τις πετρελαϊκές εταιρείες που θέλουν όλα να κινούνται με πετρέλαιο και βενζίνα!

Συμφέρει βέβαια το περιβάλλον και το Ελληνικό δημόσιο, δηλαδή όλους εμάς του υπόλοιπους! Αλλά ποιός μας χέζει εμάς; Πάνω απ' όλα οι μεγαλοεταιρείες και οι υπηρέτες τους οι πολιτικοί!

Κάποιοι αφελείς ονειρεύονται ακόμη ότι θα...σφυρίξει τρένο στην Ήπειρο! Δυστυχώς η...απελευθέρωση ήρθε πολύ νωρίς! Αν είχαμε αργήσει λίγα χρονάκια να ...ελευθερωθούμε, οι Τούρκοι με τους Γερμανούς, θα είχαν φτιάξει τη γραμμή Θεσσαλονίκη- Γιάννινα- Ρεσαδιέ!

Στα προτεκτοράτα όμως, το τελευταίο που στρώνεται είναι γραμμές τρένων! (Με μόνη εξαίρεση την Κύπρο, όπου οι Βρετανοί είχαν κάνει μια μικρή προσπάθεια). Φυσικά το μεγαλύτερο φαραωνικό έργο στην Ελλάδα, η Γέφυρα Ρίου Αντιρρίου, ΔΕΝ έχει πρόβλεψη για γραμμή τρένου! (Αν χρειαστεί θα φτιάξουν δίπλα άλλη γέφυρα).

Τεράστιοι οδικοί άξονες λοιπόν. Τέσσερις λωρίδες κυκλοφορίας, τεράστιες γέφυρες (τα κωλοτρένα θέλουν μόνο κάτι...σκαλωσιές!) και τούνελ.

Ερώτηση προς τους μελετητές: Πόσες χιλιάδες δέντρα (ελιές, πεύκα, βελανιδιές) θα κοπούν από το Μαυρομάτι ως την Ηγουμενίτσα;

Πόσες αρχαιότητες (βυζαντινά καλντερίμια στο Μαυρομάτι και κάτω από το Σμέρτο, αρχαίοι τάφοι κάτω από τη Λιόψη) θα φάει η μπουλντόζα στο διάβα της; (Και μη μου πείτε ότι θα τα...προστατέψει η Αρχαιολογική Υπηρεσία, διότι στα Εθνικά Έργα κάθεται "κλαρίνο"!)

Τελική (;) ερώτηση: Από πότε ο βορράς πάει στο κάτω μέρος του χάρτη; (Εγώ δεν έχω πρόβλημα με το βορράς-πάνω, αλλά εσείς ως μελετητές κάτι ...παραπάνω θα ξέρετε!)

Στου κουφού την πόρτα!

 

"Στου κουφού την πόρτα" ή "τέτοια ώρα, τέτοια λόγια". Θα μπορούσα να ξημερώσω με παροιμίες, όπως "το χωριό καίγεται κτλ" αλλά ας μπούμε στο θέμα:

Ναι, κάθε φορά που καιγόμαστε, μας πιάνει η πιλάλα. Και "με τ' αυγό στον κώλο" βγάζουμε λόγους. Όμως αν κάναμε δρόμους πάνω από τους οικισμούς, απομονώνοντάς τους από τα πευκοδάση (καλώς ή κακώς υπάρχουν, ξηλώστε τα και βάλτε...ρίγανη!) θα γλυτώναμε τη...μπουλντόζα της πυροσβεστικής!

Δεν μιλάω για απαλλοτριώσεις και τέτοια, μιλάω για έναν απλό χωματόδρομο πρόσβασης, όπου θα υπάρχουν και δέκα βυτία έτοιμα γεμάτα με νερό.

Η περίπτωση της Σαγιάδας είναι ενδεικτική, θα μπορούσα να βάλω την Ηγουμενίτσα που έχει το χάρο του πευκόδασους πάνω απ' το κεφάλι της!

ΥΣ Επειδή όταν μιλούσα για τον Καλαμά ότι θα γίνει τελικά βόθρος, έλεγαν (οι πλέον ειδικοί) ότι κινδυνολογώ, όταν μίλησα για το Θεογέφυρο γέλαγαν, τώρα για να μην...τριτώσει το κακό, ας βάλουμε μπροστά τους περιφερειακούς προστατευτικούς δρόμους!

ΥΣ 2 Επειδή ΘΑ (θα θα θα) γίνει η περίφημη ένωση τελωνείου Μαυροματίου με την Εγνατία και το λιμάνι της Ηγουμενίτσας (λεβέντες μου, πρώτα γίνονται οι δρόμοι και μετά εγκαινιάζεις τελωνεία!) θα νομίσουν μερικοί ότι θα λύσει το πρόβλημα. Όχι! Μέχρι να γίνει η ένωση θα γεράσουμε! Κι εκεί που θα γίνει θα κόψει απλώς στη μέση "τα δάσα" που έλεγε ο Σκαρίμπας. Κι αν έχει και σήραγγες βράστα! Η φωτιά θα κάνει περίπατο από πάνω! Περιφερειακός προστατευτικός χωματόδρομος! (Κι αν είναι δυνατό μιά συστοιχία με βρωμοκαρυδιές γι αυτούς που ξέρουν!)

Περί της αλλαγής των τοπωνυμίων.

 Τα τοπωνύμια μπορούν να επιζήσουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια, αλλά απαιτείται μια ομαλή πληθυσμιακή συνέχεια. Σε περιπτώσεις βίαιης αλλαγής φυλών τα τοπωνύμια είναι φυσικό να αλλάζουν. Τα προελληνικά οικωνύμια  σημαντικών πόλεων της κλασικής Ελλάδας (Κόρινθος, Λάρισα, Θήβαι, κλπ. ) δηλώνουν ότι η είσοδος των Ελλήνων στο χώρο έγινε σταδιακά, χωρίς την πλήρη καταστροφή του παλιότερου ιστού των λεγόμενων Πελασγών.

Στο χώρο της αρχαίας Θεσπρωτίας, τα ονόματα των ποταμών (Θύαμις, Αχέρων) και το όνομα της μεγάλης οροσειράς (Πίνδος) επέζησαν και μετά την έλευση των ελληνικών φύλλων.

Αντίθετα, η σαρωτική αλλαγή των ελληνικών τοπωνυμίων που ακολούθησε την κάθοδο των σλαβικών φύλλων οδήγησε ορισμένους ερευνητές να υποθέσουν ακόμα και την πλήρη εξαφάνιση των Ελλήνων!

Υπάρχουν όμως πολλοί περισσότεροι λόγοι που οδηγούν στην αλλαγή ενός τοπωνυμίου, σπουδαιότερος απ' τους οποίους είναι η πολιτική των εκάστοτε ισχυρών, οι οποίοι, γνωρίζοντας ότι από την αρχαιότατη εποχή το όνομα έχει μεγάλη ταύτιση με τον ίδιο το χώρο, επεμβαίνουν και σ΄αυτό, προσαρμόζοντας την περιοχή και την ονομασία της στις επιδιώξεις και τα συμφέροντά τους.

Το βυζαντινό κράτος αφού δέχτηκε την εισβολή των Σλάβων, τελικά τους χρησιμοποίησε προς όφελός του εκβυζαντινίζοντάς τους (είναι λάθος ο τύπος  του "εξελληνισμού" που χρησιμοποιούν πολλοί Έλληνες ιστορικοί)[1].

Με τις (όσο το δυνατόν) ελεγχόμενες μετακινήσεις των σλαβικών φύλων οι Βυζαντινοί, κατάφεραν να πληρώσουν τα κενά στην επικράτειά τους και να εξασφαλίσουν την ομαλή αξιοποίηση των γαιών -άρα των φόρων- και την ενίσχυση της άμυνας του κράτους. Ταυτόχρονα με τη θρησκευτική πολιτική του, το κράτος κατάφερε να προσεταιριστεί τους Σλάβους μέσα και έξω από τα σύνορα, ενώ στην ελλαδική χερσόνησο, με τη βοήθεια των νεοπροσυλιτισμένων, μπόρεσε να καταφέρει το τελειωτικό χτύπημα εναντίον της παλιάς θρησκείας των "ανοσίων και μυσαρών Ελλήνων".[2]

Η ισοπεδωτική αλλαγή των παλιών (έντονα φορτισμένων από την αρχαία θρησκεία και την κοινωνική ζωή)  ελληνικών τοπωνυμίων, δεν σημαίνει όμως την πλήρη ανυπαρξία των ανθρώπων που τα δημιούργησαν όπως υπέθεσε ο Φαλμεράϊερ.

Η αλλαγή αυτή πρέπει να είχε την ενθάρρυνση, τη στήριξη και τους σκληρούς νόμους των Βυζαντινών οι οποίοι τιμωρούσαν με θάνατο τους οπαδούς της παλιάς θρησκείας και όσους γενικά ασχολούνταν με τον ελληνικό τρόπο ζωής.[3]

Σύγχρονο παράδειγμα αυτής της κρατικής πολιτικής, η ισοπεδωτική αλλαγή των παλιών τοπωνυμίων από το ελληνικό κράτος και (τουλάχιστον στην περιοχή που εξετάζουμε) η αντικατάστασή τους κυρίως από αγιωνύμια και αδιάφορα φυτωνύμια αντί για αρχαιοελληνικά ονόματα όπως θα περίμενε κανείς. Μόνο τη Σκουπίτσα μετονόμασαν άστοχα σε Κεστρίνη, (και επίσης άστοχα, το Μούρτο σε Σύβοτα) ενώ τίμησαν απλόχερα τα φυτά και τα δέντρα γενικά: Μηλαία, Ελαία, Πλάτανος, Αμπέλια, Αμπελιά, Αμπελών, Ελαταριά, Κυπάρισσος, Φασκομηλιά, Συκοχώρι, Κερασοχώρι, Δάφνη, ενώ τα αγιωνύμια είχαν την τιμητική τους: Άγιος Δονάτος, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Βλάσιος, Άγιοι Πάντες, Άγιος Νικόλαος, Άγιος Αρσένιος, Αγία Μαύρα, Αγία Κυριακή, Αγία Μαρίνα, Κυρα Παναγιά, Πέντε Εκκλησιές, Εικόνισμα, Παλαιοκκλήσι.  

Όπως οι φαραώ στην αρχαία Αίγυπτο έσβηναν τα ονόματα των προκατόχων τους από τα μνημεία, ώστε να τα οικειοποιηθούν αυτοί, έτσι και το ελληνικό κράτος (δεν είναι το μόνο φυσικά) εφαμόζοντας την damnato memoriae (καταδίκη της μνήμης) των Ρωμαίων, έσβησε τα παμπάλαια ονόματα εκτεταμένων περιοχών, πόλεων και χωριών, ακόμα και τοποθεσιών, ώστε εκτός από την "απελευθέρωση των σκλαβωμένων περιοχών" να ακολουθήσει και η ονομαστική ενσωμάτωση στο ελληνικό μόρφωμα.

Τις ελάχιστες περιπτώσεις "επιτυχημένης" αλλαγής και επαναφοράς του αρχαίου ονόματος, ακολούθησαν χιλιάδες αλλαγές από ανιστόρητες έως κωμικές. Έπρεπε όμως να αλλάξει το όνομα (όπως και η γλώσσα) για να επιτευχθεί η ενσωμάτωση και άρα η ασφαλής και εύκολη χειραγώγηση. Τα ονόματα συνδέουν με το παρελθόν και αυτή η επικοινωνία αντιβαίνει κάθε σύγχρονη εξουσία η οποία συνειδητά παλεύει για την αντικατάσταση τους.

Η γλώσσα από την πλευρά της, είναι μεγαλύτερος κίνδυνος. Δεν είναι τυχαίο που το ελληνικό κράτος δεν κυνήγησε μόνο τα τούρκικα, βλάχικα ή αρβανίτικα, αλλά και την ίδια τη ρωμαίικη γλώσσα!

Το κράτος αυτό προσπάθησε να επιβάλλει το δικό του γλωσσικό  μόρφωμα (την αρχαΐζουσα, καθαρεύουσα, απλή καθαρεύουσα) μέχρι που τελικά "υποχώρησε" αφήνοντας τη λεγόμενη "δημοτική" γλώσσα να επικρατήσει, όταν πια η γλώσσα του λαού είχε στραγγαλιστεί μέσα στα σχολεία[4] και τις δημόσιες υπηρεσίες...

Βέβαια τα περισσότερα τοπωνύμια είχαν καταντήσει απλά γλωσσικά απολιθώματα, τα οποία δεν μετέφεραν κανένα μήνυμα στους κατοίκους μιας περιοχής, αφού δεν κατανοούσαν τη γλώσσα με την οποία είχαν πλαστεί. Ήταν όμως ταυτόχρονα τα τοπωνύμια αυτά ταμπού για τους κατοίκους, οι οποίοι κατα κανόνα αντέδρασαν (και αντιδρούν ακόμα) στην κατάργησή τους.

Σήμερα πολλά από τα παλιά ονόματα των τόπων έχουν χαθεί χωρίς να έχει προχωρήσει η συστηματική έρευνα καταγραφής τους. Πέρα από τις εκτεταμένες περιοχές και τα ονόματα των οικισμών που δύσκολα χάνονται, υπάρχουν χιλιάδες μικροτοπωνύμια τα οποία σβήνουν σιγά σιγά, μια και έλειψε ο λόγος ύπαρξής τους. Πολλά από τα παλιά επαγγέλματα που οδηγούσαν τους παλιούς κατοίκους ακόμα και σε δυσπρόσιτες περιοχές για αναζήτηση πρώτων υλών έχουν εκλείψει και μαζί τους οι ονομασίες των περιοχών αυτών.

Η λήθη των ονομάτων των περιοχών δεν στερεί  μόνο τις πηγές  της ονοματολογίας.

Η ιστορία, η αρχαιολογία, η γεωγραφία, η τοπογραφία, η εθνολογία, και η λαογραφία χάνουν επίσης σημαντικές σελίδες...

---

[1] Ο αυτοκράτορας Λέων ο Στ΄χρησιμοποιεί τον όρο "γραίκωσις" για τα μέτρα που πήρε ο πατέρας του Βασίλειος ο Α' : "…των αρχαίων ηθών έπεισε μεταστήναι και γραικώσας και άρχουσι κατά τον ρωμαϊκόν τύπον υποτάξας και βαπτίσματι τιμήσας, της τε δουλείας των ηλευθέρωσε των εαυτών αρχόντων και στρατεύεσθαι κατά των Ρωμαίοις πολεμούντων εχθρών εξεπαίδευσεν…[Τακτικά, 18.95]" Migne Patrologia Graeca, τ. 107, σ.969.

 «Αυτά [τα Σλαβικά έθνη] ο μακαρίτης ο πατέρας μας Βασίλειος, αυτοκράτωρ των Ρωμαίων, τα έπεισε να εγκαταλείψουν τα αρχαία τους ήθη, γραικώνοντάς τα, και τα υπέταξε σε άρχοντες που τα κυβερνούν κατά τον Ρωμαϊκό τρόπο, τα τίμησε με το [χριστιανικό] βάπτισμα, τα ελευθέρωσε από τη δουλεία των δικών τους αρχόντων και  τα εκπαίδευσε να εκστρατεύουν εναντίον των εχθρών των Ρωμαίων, έτσι με αυτόν τον τρόπο διαχειρίστηκε επιμελώς τα θέματα αυτά με αποτέλεσμα να επιτρέψει στους Ρωμαίους να είναι αμέριμνοι μετά από μια μακρά περίοδο κατά την οποία υπέμειναν τις ανταρσίες, τις πολλές παρενοχλήσεις και τους πολέμους των Σλάβων».

[2] Ο Fallmerayer έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει ότι το μεγάλο ποσοστό των ναώνυμων τοπωνυμίων οφείλονται στους εκχριστιανισμένους Σλάβους που τα διέδωσαν παντού.

[3] "...Παν δε μάθημα παρά των νοσούντων την των ανοσίων ελλήνων μανίαν διδάσκεσθαι κωλύομεν, ώστε μη κατά τούτο προσποιείσθαι αυτούς παιδεύειν τους εις αυτούς αθλίως φοιτώντας, ταις δε αληθείαις τας των δήθεν παιδευομένων διαφθείρειν ψυχάς... τη των Ελλήνων εμμένοντες πλάνη, τιμωρίαις εσχάταις υποβληθήσονται..." Νόμοι του Λέοντος του Σοφού. 

[4] "...Τα ελληνικά που μαθαίνουμε είναι ξένη γλώσσα..." Σωτήρης Δημητρίου, στο: Μαριλένα Αστραπέλλου, Πρόσωπα, Πόλις, Αθήνα 2013, σ. 55.

Από την ανέκδοτη εργασία ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ

Μνήμη Ιωάννου ιερέως του Σαγιαδινού 1735

 

Αχέρων και όρη Σουλίου

 Άλλη μιά εκπληκτική φωτογραφία της πεδιάδας του Αχέροντα και των βουνών του Σουλίου, από τον Walter Mittelholzer. 28 Ιούνη 1934 και τέλος για τη Θεσπρωτία... 

Οι εκβολές του Καλαμά 1934

 Οι (παλιές) εκβολές του Καλαμά, με τη χερσόνησο της Λυγιάς σε πρώτο πλάνο  και τους μαιάνδρους του ποταμού να διασχίζουν την πεδιάδα. Από το φακό του Walter  Mittelholzer.

Νότια Κέρκυρα και Βόρεια Θεσπρωτία

 Η νότια Κέρκυρα και οι βόρειες ακτές της Θεσπρωτίας (ο κόλπος της Ηγουμενίτσας, οι εκβολές του Καλαμά, το βουνό της Σκουπίτσας και τα βουνά της Σαγιάδας). Από το φακό του Walter Mittelholzer.