" Φάμανε το βόιδι και ποστάσαμαν στη νουρά. " "

Τετάρτη 6 Ιουλίου 2016

H μάχη της Πόβλας (4-5 Μάρτη 1948)


Δυο ανεκτίμητες φωτογραφίες από τα A.Σ.Κ.Ι. Η μάχη της Πόβλας έχει τελειώσει και οι αντάρτες μαζεύουν τα λάφυρα. Όπλα, βλήματα, εντοξευτήρες, αλλά και ρούχα και καζάνια και καραβάνες!
"Οι απώλειες των μοναρχοφασιστών στις μάχες της Ηπείρου"
Από το ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, 11 Μάρτη 1948,σ. 1.
"Διαλύονται και υποχωρούν πανικόβλητοι οι μοναρχοφασίστες στην Ήπειρο"
Από το ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, 5 Μάρτη 1948,σ. 1.

Ας παρακολουθήσουμε τη σημαντική αυτή μάχη του εμφύλιου, από την πένα του Κώστα Τσαντίνη:



Απόσπασμα από το βιβλίο του Κώστα Τσαντίνη, ΜΟΥΡΓΚΑΝΑ ένας δεύτερος Γράμμος, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1989 (σσ. 81-86].
Ο Κ. Τσαντίνης, ακολουθεί σε γενικές γραμμές την αρχική διήγηση του Κώστα Χατζή, έχοντας υπ΄όψιν του όμως και τις πηγές του Εθνικού Στρατού. (Το βιβλίο του υποστράτηγου Δ. Ζαφειρόπουλου, ο αντισυμμοριακός αγών). Ακόμα, ως κάτοικος της περιοχής, χρησιμοποιεί περισσότερες λεπτομέρειες για τα μικροτοπωνύμια κλπ. (στις Βαρβάρες, μύλος του Κίτσιου, Παλιοχώραφα κλπ.). Προσπαθεί να είναι αντικειμενικός (για παράδειγμα, αναφέρει σαφώς την εκτέλεση των ομήρων από τους αντάρτες, ενώ ο Χατζής την αποκρύπτει και δίνει ψεύτικα στοιχεία για δήθεν απελευθέρωση), αλλά φαίνεται καθαρά η συμπάθειά του για τους αντάρτες. Εντυπωσιάζεται από τη δράση του χωριανού του Σπύρου Σκεύη και τον εκθειάζει, ("Μόνο που ο απέναντι διοικητής Σπύρος Σκεύης, δάσκαλος το επάγγελμα, δε σπούδασε στα θρανία την πολεμική τέχνη αλλά στη φωτιά της μάχης: στον πόλεμο της Αλβανίας ως έφεδρος αξιωματικός, στο πρώτο και δεύτερο αντάρτικο, όπου και αναδείχτηκε άφταστος πολέμαρχος") την ίδια στιγμή που κάνει κριτική στους άλλους (στον Πετρίτη για παράδειγμα για τη μάχη της Ζίτσας). Τέλος, παρά την πρόθεσή του να γράψει ιστορία, παρασύρεται από τη λογοτεχνική αφήγηση του Χατζή και τον μιμείται: (Αστραπιαία τότε ο παράτολμος ανταρτοκαπετάνιος δίνει το φοβερό σύνθημα, που ήχησε σαν ιαχή θανάτου μέσα στην παγερή νύχτα). Είναι όμως γενικά μια νηφάλια αφήγηση, χωρίς την ένταση που χαρακτηρίζει τη γραφή του Χατζή.

 
Ελιγμός στα νώτα του ΕΣ


"...Παρόλο που οι αντάρτες κατόρθωσαν να συντρίψουν και τις δύο αιχμές της επιθετικής λαβίδας του σχεδίου "Πέργαμος", ωστόσο δεν είχαν καταφέρει το αποφασιστικό πλήγμα εναντίον των επιτιθεμένων. Η μάχη δεν είχε κριθεί ακόμα. Οι δυνάμεις του ΕΣ θνικού Στρατού] παρέμειναν υπερδιπλάσιες των ανταρτών στην περιοχή: 3.000 περίπου στρατιώτες, έναντι 1.400 ανταρτών περίπου.

Για να συντρίψει οριστικά τους επιτιθεμένους και να εξουδετερώσει κάθε κίνδυνο, ο διοικητής του Αρχηγείου Γιώργος Καλλιανέσης σχεδίασε έναν τολμηρό επιθετικό ελιγμό, που θα εκδηλωνόταν αιφνιδιαστικά στα μετόπισθεν του εχθρού. Αν πετύχαινε, θα ανέτρεπε εξ ολοκλήρου τη βασική διάταξη της επιχείρησης "Πέργαμος".

Την πραγματοποίηση του επικίνδυνου αυτού εγχειρήματος αναθέσαν στον ριψοκίνδυνο ταγματάρχη Σπύρο Σκεύη, το τάγμα του οποίου ενίσχυσαν και με άντρες της εφεδρείας από το Απόσπασμα Σουλίου.

Ο Σκεύης, αν και διέθετε λιγότερο από το μισό της εχθρικής δύναμης -300 αντάρτες έναντι 700 φαντάρων και Γαλάνηδων- ανέλαβε με ενθουσιασμό την αποστολή του.

Ο Πετρίτης, σε πεταχτή σύσκεψη που είχε με το Σκεύη και τους τέσσερις λοχαγούς του, τους ανέλυσε τη σπουδαιότητα της αποστολής:

"Στ΄όνομα του Ελληνικού Λαού και του Δημοκρατικού Στρατού πρέπει να πετύχετε" τους τόνισε εμφαντικά, τελειώνοντας τη σύντομη ομιλία του.

Στο ίδιο πνεύμα μεταφέραν και οι τέσσερις λοχαγοί στις γενικές συνελεύσεις των λόχων τους, που συνήλθαν ευθύς αμέσως. Ο ίδιος ο Σκεύης, περιερχόταν από λόχο σε λόχο και εμψύχωνε τους μαχητές του, εμπνέοντας σ' αυτούς, θάρρος κι αυτοπεποίθηση. Οι συμπολεμιστές του αναφέρουν πως ο ίδιος είχε καταληφθεί από πολεμική μανία, συμπεριφερόταν σαν λιοντάρι μέσα σε κλουβί και δεν έβλεπε την ώρα πότε να συγκρουστεί με τον εχθρό.

Μόλις σουρούπωσε, οι μαχητές του Σκεύη διολίσθησαν αθέατοι πίσω από τις γραμμές του ΕΣ. Ένα από τα προωθημένα φυλάκια όμως, το οποίο βρίσκονταν σε διαρκή συναγερμό, αντιλήφθηκε την παρουσία τους, μόλις πέρασαν το Μπαμπουριώτικο ποτάμι, και άρχισε να τους ρίχνει με πολυβόλα και οπλοπολυβόλα. Εκείνοι δεν απάντησαν. Κρύφτηκαν και στη συνέχεια παρακάμψαν σιωπηλοί το εμπόδιο. Δεν ήθελαν, σύμφωνα με το σχέδιο, να δηλώσουν την παρουσία τους στην πρώτη γραμμή. Έπρεπε να δράσουν στα μετόπισθεν του εχθρού.

Οι στρατιώτες τους νόμισαν για μια από τις συνηθισμένες ενοχλητικές περιπόλους των ανταρτών, που εξαφανίζονται σαν γίνουν αντιληπτές, και δεν έδωσαν ιδιαίτερη σημασία.

Ο Σκεύης έστειλε το λοχαγό Καμίτση να περάσει το λόχο του μέσα από μια απόκρυφη ρεματιά, κοντά στ' αλβανικά σύνορα, νότια της Πόβλας, όπου είχε στρατοπεδεύσει το 611 Τάγμα και η διλοχία Γαλάνη. Στη συνέχεια να καταλάβει τα υψώματα του χωριού και σε συνεργασία με το λόχο Τζαβέλα το σημαντικό ύψωμα Γκελίλι. Ο λόχος Νάστου θα ολοκλήρωνε την κύκλωση του χωριού από τα ανατολικά, καταλαμβάνοντας το Μελίσσι, ένα ύψωμα που δεσπόζει της Πόβλας και ελέγχει τις διόδους από και προς το χωριό.

Τέλος, ο λόχος του Σδράβου, ακολουθώντας δρομολόγιο από τον ποταμό Πάβλα, στις παρυφές της Ταβέρας, θα δρούσε μέσα στο χωριό. Πράγματι, κοντά στην ποταμιά, στις Βαρβάρες, παρακάμπτοντας το μύλο του Κίτσιου, ο Σδράβος συνάντησε στρατιωτικό φυλάκιο, οι στρατιώτες του οποίου απιδίδονταν σε γενναία κρασοκατάνυξη, νομίζοντας ότι είναι ασφαλείς, μια και βρίσκονταν πίσω από την Ταβέρα, την οποία κατείχε ο 4ος λόχος του 611 τάγματος.

Οι μισομεθυσμένοι φαντάροι ρώτησαν:

-Τι είστε εσείς και τι θέλετε;

Οι αντάρτες του Σδράβου απάντησαν:

-Φαντάροι και μας κυνηγούν οι κατσαπλιάδες!

Πλησίασαν, τους αφόπλισαν χωρίς αντίσταση και τους πήραν το σύνθημα και το παρασύνθημα. Στη συνέχεια, από τα Παλιοχώραφα πορεύτηκαν προς Πόβλα, για την εκπλήρωση της αποστολής τους.


Νυχτερινή έφοδος.



Γύρω στις δυόμισι τα μεσάνυχτα όλα τα τμήματα του Σκεύη, ολοκληρώνοντας τον κλοιό τους γύρω από την Πόβλα, βρίσκονταν στις προκαθορισμένες τους θέσεις, λίγα μέτρα πίσω από τα νώτα του εχθρού. Αστραπιαία τότε ο παράτολομος ανταρτοκαπετάνιος δίνει το φοβερό σύνθημα, που ήχησε σαν ιαχή θανάτου μέσα στην παγερή νύχτα:

"Απάνω τους!".

Ακράτητοι οι αντάρτες πέφτουν με θυελλώδη ορμή πάνω στους κοιμισμένους φαντάρους και Γαλάνηδες, απ' όλες τις μεριές. Ο αιφνιδιασμός είναι απόλυτος.

Οι Γαλάνηδες, που το ΄χαν ρίξει στο φαγητό και στο πιοτό -είναι άλλωστε ξακουστό το γλυκό κρασί της Πόβλας-, χωρίς να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας, πιάστηκαν κυριολεκτικά στον ύπνο. Πέταξαν τα όπλα και προσποιήθηκαν τους χωριάτες για να γλυτώσουν. Οι πιο πολλοί το έβαλαν στα πόδια. Το διαβόητο, εξάλλου, Τάγμα Γαλάνη το αποτελούσαν άτακτα στοιχεία μισθοφόρων. Με το πρόσχημα της εθνικοφροσύνης και του φανατικού αντικομμουνισμού τρομοκρατούσαν τα χωριά, έχοντας το νου τους πιο πολύ στην καλοπέραση παρά στον πόλεμο. Γι αυτό και προτίμησαν αντί της μάχης τη σωτηρία δια της φυγής. Και καθώς στους πολέμους επιζούν οι ριψάσπιδες κι οι λιποτάκτες, σώθηκαν όλοι τους, εκτός από δεκατρείς.

Άφησαν όμως, έτσι, ακάλυπτο και εκτεθειμένο από τη μεριά τους το 611 Τάγμα, πράγμα του συντέλεσε στην καταστροφή του τελευταίου. Αλλά και άλλη ατυχία έπληξε το τάγμα αυτό: στις πρώτες συμπλοκές τραυματίστηκε ο διοικητής του, αντισυνταγματάρχης Μανάρας, γεγονός που επαύξησε τη σύγχυση και παρέσυρε τους άντρες του στη δίνη του πανικού.

Μερικοί φαντάροι προβάλλουν κάποια ασυντόνιστη αντίσταση. Άλλοι ξαφνιασμένοι παραδίνονται χωρίς να ρίξουν ντουφεκιά. Κάμποσοι τρέπονται σε φυγή προς κάθε κατεύθυνση. Όσοι προσπάθησαν να φύγουν, ακολουθώντας το δρόμο που οδηγεί στο Φιλιάτι, θερίζονται από τα πολυβόλα των ανταρτών, που είχαν καταλάβει στο μεταξύ το Τζελίλι και το Μελισσι.

Πολλοί από τους φαντάρους σκορπίζουν εδώ κι εκεί, στις βατιές και τα πουρνάρια. Κρύβονται στα κατώγια και παρακαλούν τις Ποβλιώτισσες να τους παραδώσουν σε κανέναν αξιωματικό, γιατί "σκιάζονταν μην τους χαλάσουν", αν έπεφταν σε χέρια απλών ανταρτών. Προπάντων να μην τους παραδώσουν σε αντάρτισσες… Ήταν άλλωστε πλατιά διαδεδομένη η φήμη στις τάξεις των στρατιωτών πως οι "μαινάδες" αυτές κόβουν τα γεννητικά όργανα των φαντάρων που πέφτουν στα χέρια τους…
Σε πολλά σημεία του χωριού ανεμίζουν άσπρα μαντίλια. Οι κρυμμένοι φαντάροι παραδίνονται. Τα τάγματα του Γαλάνη και το 611 έχουν διαλυθεί. Η επιθετική ορμή των ανταρτών ήταν τόσο μεγάλη, που τα τμήματά τους αποσυντονίστηκαν κυνηγώντας τον εχθρό· έχασαν την επαφή μεταξύ τους. Ο λόχος του Χαρίση Σδράβου κινήθηκε λανθασμένα προς Κωστάνα, αντί να προσβάλει το 581 Τ.Π. από την ακάλυπτη μεριά που άφησε η διάλυση του 611 ΤΟ. Έτσι γλίτωσε από βέβαιη καταστροφή το τάγμα αυτό. "Μόνον εκ λάθους των συμμοριτών διεσώθη το 581 Τ.Π. όπερ ευρέθη την 5ην Μαρτίου εντός της βαθείας γραμμής μεταξύ Μουργκάνας και Μεγάλης Ράχης" παρατηρεί ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος.
 


 
 
 
 
 
 
  
[συνεχίζεται]

Δεν υπάρχουν σχόλια: