Εδώ και αρκετά χρόνια, πάλευα να διαβάσω τη διδακτορική διατριβή του Λάμπρου Μπαλτσιώτη "Oι μουσουλμάνοι Τσάμηδες από την είσοδό τους στο ελληνικό κράτος μέχρι την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου (1913-1940). Η ιστορία μιας κοινότητας από το millet στο έθνος. Διδακτορική Διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 2009. την οποία ο ίδιος είχε δεσμεύσει μέχρι τον...Απρίλιο του 2023. Επικοινώνησα με τον κ. Μπαλτσιώτη, εξηγώντας του ότι ετοίμαζα ένα βιβλίο για την Τσαμουριά και τον Μουσά Ντέμη κι ότι επιθυμούσα να συμβουλευτώ το έργο του. Ήταν ανένδοτος! Υπέθεσα ότι συμπλήρωνε τη διατριβή για ένα βιβλίο που όμως δεν κυκλοφόρησε ποτέ. Έτσι, τώρα που επιτέλους διαβάζω τη διατριβή, τη βρίσκω εξαιρετικά φτωχή σε σχέση με τις μελέτες που έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας. Ο Μπαλτσιώτης σφραγίζοντας το έργο του, στην ουσία το αχρήστεψε! Δεν ξέρω αν προκαλούσε "θόρυβο" ανάλογο με το έργο της Ελευθερίας Μαντά αλλά σήμερα που επιτέλους μπορούμε να διαβάσουμε τον Μπαλτσιώτη, ανακαλύπτουμε με λύπη ότι δεν άξιζε η ...πολυχρόνιος αναμονή!
Θα ασχοληθούμε αρκετά με το έργο (ίσως αρνητικά, λόγω της αναμονής αλλά κάποια σημεία χρειάζονται διευκρινήσεις). Ο μακαρίτης ο Γιάννη Σάρρας για παράδειγμα (στον οποίο στηρίχτηκε πολύ ο Μπαλτσιώτης) ήταν πολύ καλός πληροφοριοδότης για τους χριστιανούς αρβανίτες, αλλά δεν κάτεχε και πολλά για τα ελληνόφωνα χριστιανικά χωριά.
Θα ξεκινήσουμε με την Πλεσίβιτσα και τη Σαγιάδα, τα οποία παραμένουν "σφήνα" στα μάτια των μελετητών λόγω της ελληνοφωνίας τους!
"...Τα χριστιανικά χωριά Πλαίσιο (Πλησίβιτσα) και Σαγιάδα συνιστούν σφήνα
ελληνοφωνίας, την μόνη «έξοδό» της στη θάλασσα σε όλη την Τσαμουριά. Για τα δύο
ελληνόφωνα χριστιανικά χωριά στα δυτικά της επαρχίας Φιλιατών, τα οποία γειτνίαζαν
με μουσουλμανικούς αλβανόφωνους πληθυσμούς, γνωρίζουμε ότι κανείς δεν μιλούσε
«αρβανίτικα» στον «χώρο του», αλλά οι ενήλικοι άντρες τα γνωρίζαν καλά.122
Αναφέρεται ακόμη η ύπαρξη δεσμών συγγένειας κάποιων οικογενειών της Πλησίβιτσας
με τον γειτονικό μουσουλμανικό αλβανόφωνο οικισμό Κώτσικα, τουλάχιστον αυτό
έμπρακτα εμφανιζόταν και θεωρείτο πραγματικότητα από τους κατοίκους, καθώς και η
μαζική εγκατάσταση στο Πλαίσιο κατοίκων από τους δυτικά του χωριού οικισμούς,
όταν αυτοί εξισλαμίστηκαν, οι οποίοι μάλιστα ήταν καταγωγικά περισσότεροι από τους
«ντόπιους».123 Ο ιδιαίτερα μειωμένης αξιοπιστίας Arben Kondi παρουσιάζει το Πλαίσιο
ως εξελληνισμένο γλωσσικά χωριό, παραθέτοντας μάλιστα και σχετικό στιχούργημα.
(4 βλ. Α. Kondi, Rikthim në Çamëri, Autori, Tiranë, 2001, σ. 174. Το στιχούργημα είναι το εξής: «
“Pleshavicë moj Pleshavicë/gjisma shqip, gjisma greqisht./Ta prishën gluhën skolitë…» » (Πλεσαβίτσα, ορέ Πλεσαβίτσα/μισά αλβανικά, μισά ελληνικά./ χάλασαν τη γλώσσα τα σχολεία…σ. 174)
Σε υποσημείωση της σ. 56 γράφει:222 Βλ. Η. Δρίζης, Ιστορία του χωριού Πλαισίου-πρώην Πλεσίβιτσας- (της
επαρχίας Θυάμιδος/Φιλιατών), Αθήνα, 1981, σ. 209. Ο συγγραφέας σημειώνει την
καλή γνώση των «αρβανίτικων» από τους άντρες, αλλά την απουσία της γλώσσας στον
ιδιωτικό χώρο. Πάντως, αλβανικές πηγές μιλούν για πρώιμη ελληνοφώνηση του
οικισμού, χωρίς όμως να παραθέτουν αξιόλογες μαρτυρίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι
Εδώ η υποσημείωση διακόπτεται χωρίς αναφορά της πολύτιμης
πηγής!!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου